Casper van der Veen Nieuws 4 jun 2019, 09:44

Leestijd: 5 minuten

In Berlijn is statiegeld verzamelen een (bij)baantje

In Duitsland zit statiegeld op meer zaken dan in Nederland. Dat in combinatie met de Duitse hobby om bier op straat te drinken zorgt voor de opkomst van een verschijnsel: de statiegeldraper.

De 50-jarige Zehra duwt met een big smile een winkelwagen vooruit door de Berlijnse wijk Kreuzberg. De Duits-Turkse vrouw heeft goed gescoord op deze Dag van de Arbeid, in Duitsland een nationale feestdag waarop flink gefeest en gedronken wordt op straat. Zehra’s wagen ligt vol lege bierflessen die ze aan het feestgedruis onttrokken heeft – en die ze lachend naar de supermarkt gaat brengen.

Pfandsammler

Mensen zoals Zehra die de straten afstruinen op zoek naar statiegeld zijn er veel in Berlijn. Ze worden Flaschensammler of Pfandsammler genoemd, vrij vertaald flessen- of statiegeldverzamelaar. Je ziet ze op uitgaansavonden langs populaire straten lopen, bij mooi weer door parken of op dagen dat er gevoetbald wordt bij de stadions van Hertha BSC en Union. Sommigen dragen twee shoppers, anderen pakken het groter aan met een winkelwagen of bakfiets.

„Het begon voor mij uit noodzaak in 2001, toen ik mijn baan verloor en geen uitkering kreeg“, vertelt Björn Ophoven (42), die samen met zijn gepensioneerde vader sammelt. „De huur betaalt zich niet zelf en statiegeld verzamelen is iets waar je direct mee kunt beginnen.“

Sammeln voor de leuk

Inmiddels heeft Björn al jaren weer een baan, maar blijft hij sammeln voor de leuk. „Ik heb er lol in, je bent buiten en spreekt allerlei toffe mensen“, aldus de bouwvakker. Tweemaal per week gaat hij 3 tot 4 uur de hort op en haalt dan zo’n 20 tot 30 euro per keer binnen. Al is op deze Dag van de Arbeid zo veel te halen dat hij vandaag tien uur lang flessen raapt. „Ik spaar het geld, het is een leuk extraatje. Maar het feit dat ik het niet per se nodig heb, houdt het leuk.“

Ook Zehra vergelijkt het verzamelen met „een sport“, waarmee ze twee jaar geleden begon en gemiddeld 5 tot 10 euro per avond vangt. „Ik heb altijd tassen bij me, voor het geval ik wat tegenkom. Sommige jongens die op vaste plekken bier buiten drinken kennen me en geven me flessen als ze me zien.“ Haar kinderen vinden het soms niet leuk dat hun moeder naar statiegeld zoekt op straat. „Maar ik wil gewoon werken, iets doen. Mijn man wil niet dat ik een baan neem, dus doe ik het maar op deze manier.“ Over welke tactieken ze hanteren bij het zoeken, zijn Björn en Zehra eensgezind: „Gewoon goed uit je ogen kijken.“

Statiegeld op blik

Dat je dit menstype wel in Duitsland tegenkomt en niet in Nederland komt door zowel statiegeldregels als door cultuur. Allereerst heb je in Duitsland ook statiegeld op blik (meer zelfs dan op glas) en op kleine plastic flesjes. Het loont dus meer. Ten tweede is het in Duitsland niet enkel legaal om alcohol op straat te drinken, maar is het ook volledig geaccepteerd. Niet alleen iets voor aso’s dus.

Pfandsammlen is iets dat men instinctief met daklozen zou associeren, maar de voorbeelden van Björn en Zehra bewijzen al dat niet enkel zij dat doen. Björn heeft zelfs een baan. Hoewel daklozen oververtegenwoordigd zijn onder de Sammler zijn er ook veel gepensioneerden of bijstandsgerechtigden die hun schamele inkomen wat proberen aan te vullen.

De afgelopen jaren zijn meerdere initiatieven opgezet om het Pfandsammler makkelijker te maken. In 2011 werd de ‚Pfand gehört daneben‘-campagne (Statiegeld hoort daaronder) in het leven geroepen. Hierbij worden mensen opgeroepen om statiegeldflessen die ze niet meer hoeven onder een prullenbak te plaatsen. Hierdoor hoeft de Sammler niet met zijn handen door het vuil en loopt hij of zij minder risico op infecties of om zich te snijden aan glasscherven. Een beetje professionele Pfandsammler heeft altijd een zaklamp bij zich, waarmee even in de vuilnisbak geschenen wordt.

Speciale apps

Hoewel luiheid of desinteresse ongetwijfeld ook een grote rol spelen bij het niet zelf terugbrengen van statiegeldflessen merken veel Berlijners op dat zij het achterlaten van flessen en blikken onder prullenbakken zien als iets sociaals, voor mensen die het geld harder nodig hebben dan zij. Sommige vuilnisbakken hebben zelfs ringen eromheen waarin flessen geplaatst kunnen worden. Ook zijn er apps als ‚Pfandgeben‘, waarbij mensen die thuis statiegeldflessen en –blikken hebben die zij niet meer hoeven oproepen kunnen plaatsen voor Sammler, die vervolgens langskomen om hen ervan af te helpen.

Toch is men niet overal de Pfandsammler goed gezind. In sommige Berlijnse supermarkten kun je nog slechts 20 flessen tegelijk inleveren, een aantal waar een professionele Sammler al rap overheen gaat. Een Nederlandse journalist zag talloze keren hoe mensen in Halle (een stad in de buurt van Leipzig) lege flessen voor de neus van statiegeldrapers kapot smeten. In 2017 kreeg een 76-jarige gepensioneerde vrouw geldboetes van bijna 1.000 euro voor het doorzoeken van afvalcontainers die toebehoren aan het centraal station van München. Huisvredebreuk, zo oordeelde de rechter. Binnen no time zamelden sympathisanten echter 1.500 euro in voor de vrouw.

De pestmethoden zullen de Pfandsammler niet snel uit het veld slaan. Daarvoor is het een te makkelijke bijverdienste: het geld ligt letterlijk op straat. Maar met 8 eurocent per bierflesje moeten mensen veel tijd en doorzettingsvermogen hebben om het scharrelen de moeite waard te maken. Daarom kun je er maar beter, zoals Björn zegt, een beetje lol in hebben.