Redactie Metro Nieuws 21 mei 2019, 05:30

Leestijd: 6 minuten

Alweer stemmen? Maar waarvoor dan?

Je hebt onlangs een stempas in de brievenbus gekregen. Maar we hadden toch pas al gestemd? Klopt, in maart waren de Provinciale Statenverkiezingen en deze week mag je opnieuw gebruikmaken van je stemrecht. Voor de Europese verkiezingen.

Eens in de vijf jaar mogen alle EU-burgers hun stem uitbrengen over wie hen vertegenwoordigt in Brussel en Straatsburg. Het Europees Parlement bestaat uit 751 leden, afkomstig uit de 28 EU-lidstaten.

De verkiezingen worden in elke lidstaat afzonderlijk georganiseerd volgens de daar geldende kieswetten. Dat zorgt voor verschillen tussen de landen. Het meest opmerkelijke verschil is de datum waarop wordt gestemd. De verkiezingen vinden verspreid over 4 dagen plaats, van 23 tot en met 26 mei. In Nederland stemmen we al op donderdag 23 mei, net als de Britten, maar het grootste deel van Europa stemt pas op zondag 26 mei. En omdat de uitslag van de verkiezingen in één land die in een ander land zou kunnen beïnvloeden, mogen de officiële uitslagen in alle landen pas gepubliceerd worden na sluiting van de laatste stembus in Europa, en dat is om 23.00 uur op zondag in Italië.

Stemmen de Britten ook? Die gaan er toch uit?

De Britten gaan inderdaad, ondanks de aankomende Brexit, naar de stembus. Dit omdat het niet gelukt is om op tijd een deal te sluiten. Wanneer er toch een akkoord komt en de Brexit definitief doorgaat vervallen op die datum de 73 zetels voor het Verenigd Koninkrijk. Deze zetels zullen deels leeg blijven en deels worden herverdeeld onder de andere landen. Nederland krijgt er dan 3 zetels bij en komt op 29 leden uit. Wie die zetels mag vullen wordt bepaald aan de hand van de uitslag van de aankomende verkiezingen.

En op wie kun je dan stemmen?

Elk land heeft een vastgesteld aantal zetels in het Parlement, voor Nederland zijn dit er nu 26. Je kunt op 23 mei jouw stem uitbrengen voor één van de zestien geregistreerde Nederlandse politieke partijen (zie pagina 8-9). Net als bij de Tweede Kamerverkiezingen of die voor de gemeenteraad en de Provinciale Staten, breng je jouw stem uit op één van de kandidaten op de lijst van die partijen. Als het goed is heb je een overzicht ontvangen met alle kandidatenlijsten. Je kunt ook kijken op de website van de Kiesraad. Daar vind je een overzicht met alle kandidaten.

Het is (nog) niet mogelijk om te stemmen op de kandidaten uit andere lidstaten. Voorstellen voor Europese lijsten, waarop alle Europeanen mogen stemmen, hebben geen meerderheid gekregen voor deze verkiezingen. Misschien komt er in de toekomst wel een (variant op) zulke lijsten. Wel mogen EU-burgers zich in alle lidstaten verkiesbaar stellen, zo staat de Nederlandse oud-eurocommissaris Neelie Kroes op een Belgische lijst.

Wie wordt de opvolger van Juncker?

Het Europees Parlement kiest de voorzitter van de nieuwe Europese Commissie, de opvolger van Jean-Claude Juncker. Deze Luxemburger is voorzitter sinds 1 november 2014. Elke Europese politieke partij schuift kandidaten naar voren. Met een prachtige Duitse term worden zij Spitzenkandidaten genoemd. Deze verkiezingen zijn er zelfs twee Nederlanders onder deze Europese lijsttrekkers: Frans Timmermans voor de sociaaldemocraten en Bas Eickhout voor de Groenen.

Europese fracties

Na de verkiezingen nemen dus 26 nieuwe Nederlandse Europarlementariërs hun zetel in, meestal als deel van een fractie. Dit betekent niet dat tijdens de vergadering bijvoorbeeld alle Nederlanders, Finnen of Cyprioten bij elkaar zitten. Europarlementariërs zitten tijdens vergadering op politieke kleur. Zo zoeken alle Europese sociaaldemocraten elkaar op. Hetzelfde doen de liberalen en de eurocritici. Dit geeft ze meer slagkracht in het Parlement. Maar wat zijn die fracties nou en welke partijen zitten daarin? We gaan ze af op volgorde van grootte in het huidige Europees Parlement:

EVP: de christendemocraten, met daarin het CDA

S&D: de sociaaldemocraten, met daarin de PvdA

ECR: de conservatieven, met daarin ChristenUnie en SGP. FvD wil zich na de verkiezingen aansluiten bij deze fractie.

ALDE: de liberalen, met daarin VVD en D66.

de Groenen/EVA: de groene fractie, met daarin GroenLinks.

GUE/NGL: de meest linkerflank van het Parlement, met daarin SP en PvdD.

EFDD: een van de twee eurosceptische fracties, in deze groep zitten geen Nederlandse partijen

ENF: de andere eurosceptische fractie, met daarin de PVV.

Zetelverdeling Europees Parlement na EP-verkiezingen 2014

En wat doen ze daar eigenlijk?

Maar wat doen die Europarlementariërs nou precies wanneer ze gekozen zijn? Het Europees Parlement heeft samen met de lidstaten het recht om wetgeving aan te nemen. En dan gaat het om heel relevante wetgeving: in de afgelopen periode besloot het Europees Parlement onder andere over de nieuwe privacywetgeving en over de afschaffing van de dataroaming. En de Europarlementariërs moeten de begroting van de EU goedkeuren. Het Parlement stelt tot slot ook onderzoekscommissies in naar aanleiding van schandalen, zoals dieselgate en de Panama Papers.

Hoe komt zo’n Europese wet tot stand?

De Europese Commissie, waar voor ieder land een eurocommissaris in zit (momenteel voor Nederland Frans Timmermans) heeft als enige het recht om wetsvoorstellen te doen. Denk bijvoorbeeld aan het voorstel om plastic rietjes en wattenstaafjes te verbieden. Die voorstellen worden geschreven door ambtenaren, die daarvoor eerst in gesprek gaan met deskundigen en belanghebbenden, zoals vertegenwoordigers van de industrie en consumentenorganisaties.

Het wetsvoorstel wordt vervolgens bekeken door zowel het Europees Parlement als de lidstaten. Die kunnen er allebei wijzigingen in aan brengen, zoals wanneer de wet precies in moet gaan en welke producten er onder vallen. In het Europees Parlement wordt dit in eerste instantie gedaan door de experts, in dit geval van de commissie Milieu en Volksgezondheid. Daarna stemt het voltallige Parlement over het voostel. Meestal zitten die wijzigingsvoorstellen nog niet helemaal op één lijn en daarom gaan de twee instellingen met elkaar onderhandelen. Dat doen ze net zo lang tot er een compromis uitrolt dat zowel voor het Europees Parlement als voor de lidstaten acceptabel is.

Zodra dit compromis door beide instanties is goedgekeurd, kan de wet in werking treden. Maar dat betekent nog niet dat we er meteen iets van merken. Bij de meeste wetten is er sprake van een omzettermijn van een paar jaar waarin de lidstaten de tijd hebben om de Europese regels te verwerken in hun nationale wetgeving. Op zich heel logisch maar het betekent wel dat we soms geconfronteerd worden met iets dat al een aantal jaar daarvoor is besloten.

Hoe gaat dat stemmen?

Helaas is het niet zo makkelijk als de televoting bij het Eurovisiesongfestival. Je moet met de stempas én je ID-bewijs naar een stembureau bij jou in de buurt. Dat kan tussen 7.30 uur ’s ochtends en 21.00 uur ‘s avonds, en op sommige plaatsen zoals op stations zelfs al iets eerder.

Tekst: Ingelise de Boer