Anne Kersten Nieuws 2 apr 2019, 18:00

Leestijd: 4 minuten

Standbeeld MJ weg: Hij blijft belangrijk voor muziek

Ruim twintig jaar sierde de aanblik van Michael Jackson een parkeerplaats in Best. Het werd tevens een van de (weinige) attracties van het dorp bij Eindhoven genoemd, maar sinds dinsdagmorgen moeten de Brabanders het zonder het enorme standbeeld van de omstreden zanger doen. Het is namelijk weggehaald.

Volgens McDonald’s Nederland zou het beeld een onplezierig gevoel kunnen geven bij klanten. Onder meer in het Verenigd Koninkrijk en Denemarken werden al eerder standbeelden van de zanger verwijderd.

Boycot

Dit is slechts de nieuwste ontwikkeling in een rel die al weken de maatschappij in zijn greep houdt. Naar aanleiding van de documentaire Leaving Neverland, waarin twee slachtoffers hun verhaal over het vermeende misbruik van de zanger vertellen, werd zijn muziek al van de radio en mogelijk ook uit supermarkten gebannen.

Maar hoever moet men gaan in de boycot van een artiest? „Ik kan me voorstellen dat er zo gereageerd wordt”, zegt psychiater Esther van Fenema, gespecialiseerd in muziek en artiesten. Het is per slot van rekening ook niet niets, beschuldigd worden van pedofilie, maar „hoe cru het ook klinkt; psychische klachten horen een beetje bij het artiest zijn”.

Door de enorme druk die op artiesten komt te staan, is van Fenema dan ook absoluut niet verbaasd als een artiest psychische klachten of aandoeningen heeft. „Je moet een beetje afwijkend of bijzonder zijn om artiest te zijn”, vindt ze. Die vermeende pedofilie gaat wel een stukje verder dan dat, maar van Fenema is niet verbaasd dat hij psychische klachten had.

„Pedofilie ligt maatschappelijk ingewikkeld en is natuurlijk ook afgrijselijk”, vervolgt van Fenema. „We gaan dat gelijk veroordelen, maar in hoeverre kun je het psychisch functioneren van een artiest meenemen in de waardering van wat hij als artiest doet op een podium? Ik zie dat los van elkaar.”

Waardevol

Pablo Muruzábal Lamberti, specialist in muziek en ethiek, deelt die mening. „Ik wil voorop stellen dat pedofilie streng veroordeeld moet worden, maar dat doe je niet door de muziek van zo’n persoon te boycotten.” Hij ziet een onderscheid in de muziek en de maker, en haalt daarbij componisten als Wagner en Chopin aan. „Die vertoonden onethisch gedrag, maar dat betekent niet dat hun muziek daardoor minder waardevol is.”

Hij wil het gedrag van Jackson niet goedpraten, maar „zijn muziek moet los worden gezien”. „Hij blijft namelijk ontzettend belangrijk voor de popmuziek.” En dat staat los van zijn daden. „De artiest Michael Jackson en de persoon Michael Jackson zijn twee verschillende personen”, aldus Muruzábal Lamberti. „Je moet de baby niet met het badwater weggooien.” Hij vindt juist dat bekende personen die op handen worden gedragen, veroordeeld worden voor hun daden. „Maar het veroordelen van de muziek is iets anders, die roept namelijk niet op tot zulk gedrag.”

Immorele daden

Muziekfilosoof Tomas Serrien valt hem bij: „De handelingen van een persoon in zijn privéleven moeten we los zien van de artistieke zaken die hij maakt. Er is in dit geval geen sprake van immorele kunst, maar wel van immorele daden.” Dit betekent volgens hem niet dat je geen muziek van Jackson meer zou mogen luisteren, laat staan dat standbeelden verwijderd zouden moeten worden. „Als we alles wat naar Michael Jackson verwijst weghalen, gaan we ontkennen dat hij een belangrijk onderdeel was van onze muziekcultuur.” En dat is en blijft hij.

Serrien heeft het idee dat de samenleving teleurgesteld is in zijn daden, maar „zijn muziek gaat hen nog steeds aan het hart”. „De muziek van Michael Jackson is er niet slechter op geworden nu ik dit weet”, aldus de filosoof. De veroordeling van de daden van Jackson zou wat Serrien betreft overgelaten moeten worden aan de wet.

Wereld is niet perfect

De maatschappij lijkt geen scheiding te zien tussen Michael Jackson als persoon en als artiest, afgaande op de massale ban op zijn muziek en de standbeelden die naar beneden worden gehaald. „Als artiesten gefilterd gaan worden op psychische klachten houd je bijna geen muziek of zanger meer over”, is van Fenema van mening. „Het koppelen van het mentaal functioneren van een artiest het waarderen van zijn prestaties gaat me principieel te ver.” 

Ze vraagt zich af of we echt „het pad op willen gaan waarbij we artiesten naast een morele maatstaf leggen voordat we ze op het podium laten staan”. „We moeten met elkaar accepteren dat de wereld niet perfect is. Michael Jackson heeft hele mooie en hele slechte dingen gedaan voor de wereld, beide enorme uitersten. Wat is het einde van de weg als we die nu inslaan?”