Cerise van Vliet Nieuws 29 apr 2019, 05:04

Leestijd: 4 minuten

‘Luister naar kwetsbare deelnemers reality-tv’

Je doet als gewone Nederlander mee aan een televisieprogramma omdat je denkt er beter van te worden, maar na afloop krijg je een lading bagger over je heen via sociale media, weet je niet goed wat je met jezelf aan moet en zit je verder in de put. Het gebeurt regelmatig en nu ook bij ‘DREAM SCHOOL’, het programma waarin een groep schoolverlaters door bekende Nederlanders wordt gestimuleerd weer naar school te gaan of te gaan werken.

Het wordt pareltje van de publieke omroep genoemd, een voorbeeld voor realityprogramma’s en toch voer het programma van de NTR de afgelopen weken in zwaar water. Deelnemers van alle seizoenen bundelden hun krachten en stuurden een boze brief rond naar verschillende media. Ze waren het niet eens met de contracten die ze hebben moeten tekenen, ze vinden dat ze verkeerd worden neergezet op tv en bovendien zou de nazorg na het televisie-avontuur tekort schieten.

Deelneemsters Gina en Iris doen openlijk hun beklag over de nazorg. Volgens hen duurt het soms maanden voor je antwoord krijgt van een van de begeleiders of ze zijn helemaal niet bereikbaar. De meiden zijn zichzelf tegengekomen, toen ze hun gedrag op tv terug zagen. Ze hadden voor die klap emotionele begeleiding gewild.

Niet zo gek

Volgens Maarten Reesink, hoogleraar Media en Cultuur aan Universiteit van Amsterdam en deskundige op het gebied van realitytelevisie, is dat niet zo gek. „Het idee van dit soort realityprogramma’s is dat er gewone mensen aan mee doen, die nog nooit op tv zijn geweest. Dat is de aantrekkelijkheid van het genre, het is niet nep. Maar deze mensen weten niet hoe beeldvorming werkt, weten niet hoe ze overkomen op tv.”

Reesink merkt daarbij op dat het besef nu al een stuk groter is dan pakweg twintig jaar geleden. Op Temptation Island gedragen ze zich al stukken beter, in het achterhoofd houdende dat de camera’s altijd meedraaien. „Maar het is toch anders als je er echt in zit. Je bent ineens een soort bn’er, maar het probleem is dat bekende Nederlanders vaak bekend zijn omdat ze iets kunnen: zingen of acteren bijvoorbeeld. Deze mensen worden beroemd om wie ze zijn.”

En dan wordt er ineens alleen maar over jouw karakter gepraat, zoals het overkomt op tv. „En dat is niet de hele jij. Een maker moet, om een duidelijk verhaal neer te zetten op beeld, een of een paar dingen uitlichten van jou. Wat makers willen uitzenden, is dan vaak niet wat deelnemers van zichzelf op tv willen zien. Emoties, wanneer je breekt of niet weet hoe je met een situatie om moet gaan.”

Nazorg wel beschikbaar

De NTR kan zich niet helemaal vinden in de kritiek van de deelnemers. Zij zeggen dat er na de opnames een nazorgtraject van tenminste een half jaar volgt, afhankelijk van de wensen en ambities van de deelnemers.

Voor het volgende seizoen zegt de omroep de commentaren wel mee te nemen. Zij komen met „Nog scherpere begeleiding in het natraject. Met vooral nog meer aandacht voor wat een programma met zoveel impact doet qua beeldvorming.”

Driedelige oplossing

Mediadeskundige Reesink is het daarmee eens. Hij ziet een driedelige oplossing om te voorkomen dat deelnemers in een gat vallen na zo’n show. „Ten eerste moet de selectie van kandidaten voorafgaand aan het programma heel kritisch zijn. Als je bang bent dat een kandidaat mogelijk niet goed kan dealen met de gevolgen, moet je hem of haar afwijzen. Ten tweede moet je de mensen die wel geselecteerd worden, zo goed mogelijk voorbereiden op wat gaat komen. Zij kennen de mediawereld niet en snappen niet wat er allemaal bij komt kijken. Ten slotte moet er actieve nazorg zijn. Als maker van een programma moet jij gesprekken aangaan met de deelnemers, ook als ze zeggen dat ze daar geen behoefte aan hebben. Zij gaan jou niet bellen, dat is de taak van het programma.”

Hij onderschrijft wel dat het heel goed is dat de NTR luistert naar de kritieken van de deelnemers. „De omroep moet iets scherper zijn en goed luisteren naar de deelnemers. Zij zijn de kwetsbare schakel. De maker kan niets doen aan de stortvloed aan reacties op sociale media achteraf, maar kan er wel rekening mee houden.”

Maandagavond is om 21:55 op NPO3 een speciale, elfde aflevering te zien van DREAM SCHOOL. Het gaat om een live-uitzending, waarbij een groot aantal leerlingen van seizoenen 1, 2 en 3 aanwezig is. Kijkers zien beelden van het slotfestival, waar ook vrienden en familie van de leerlingen aanwezig zijn. Daarnaast zien zij hoe het nu gaat met de leerlingen van seizoen 3. Die update geven ook de deelnemers van seizoen 1 en 2. Daarna wordt nagepraat in de studio.