Sarah Sitanala Nieuws 25 apr 2019, 06:00

Leestijd: 4 minuten

‘Ga geen mensen opsluiten omdat je ze niet begrijpt’

De Tweede Kamer wil opnieuw het plan invoeren om personen met verward gedrag maximaal drie dagen verplicht te kunnen observeren in een ggz-instelling. Het is niet de eerste keer dat deze maatregel wordt besproken in de Kamer. In 2017 werd een dergelijk voorstel na de nodige kritiek afgewezen.

Tegenstanders van de maatregel vonden toentertijd onder meer dat de rechtsbescherming van deze mensen in gevaar zou komen, bovendien zou de maatregel kunnen worden opgelegd zonder tussenkomst van de rechter. Ook psychiaters en behandelaars vonden het plan veel te ver gaan. Wat is er in de tussentijd veranderd?

Overlast door verwarde personen

Het CDA kwam tijdens het debat over Michael P., de moordenaar van Anne Faber, opnieuw met het voorstel op de proppen. De PvdA, eerder nog tegenstander, gaf ineens aan het voorstel te willen steunen. Ook de VVD en de SGP zijn voorstander.

Met name in grote steden is er regelmatig overlast door personen met verward gedrag. Het is voor deze personen makkelijk om tijdens een gesprek met een psychiater te verhullen hoe ze zich daadwerkelijk voelen. De zogeheten observatiemaatregel kan ervoor zorgen dat iemand op last van de burgemeester ongewild van straat wordt gehaald. Deze persoon zal vervolgens maximaal drie dagen worden geobserveerd in een afgeschermde zorgomgeving. In die tijd kan ook informatie worden verzameld bij familie, het sociale wijkteam en zorgverleners.

Meer informatie

„Een goed initiatief”, zegt Joba van den Berg, Tweede Kamerlid voor het CDA. „Wij zien vaak dat mensen die op gesprek zijn bij een psychiater zich veel beter voordoen dan hoe ze zich daadwerkelijk voelen. Van den Berg vervolgt dat het om personen gaat die in een sociaal-maatschappelijk kwetsbare positie terecht zijn gekomen. „Op dit moment is het ingeval van overlast, onduidelijk waar een persoon met verward gedrag naartoe moet. Daar komt bij dat mensen die agressief zijn, of overlast veroorzaken, psychische hulp kunnen weigeren.”

Uit politiecijfers blijkt dat het aantal overlastincidenten waarbij personen met verward gedrag betrokken waren opnieuw gestegen is. In 2017 registreerde de politie 83.602 incidenten, in 2018 steeg dit aantal naar 90.605 incidenten. Een stijging van acht procent.

„Het is nog maar de vraag of deze maatregel dergelijke incidenten tegengaat”, zegt Bram Bakker, psychiater. Hij waarschuwt ervoor dat indien het voorstel door de Kamer komt, het gevaarscriterium vervangen zal worden door het verwarringscriterium.

Niet voor niets weggestemd

Dat valt bij ervaringsdeskundige Rutger Colin Kips niet in goede aarde. Kips leefde zelf kort op straat, en kwam in die tijd veel in aanraking met verwarde daklozen, daarnaast is hij betrokken bij het wetgevingsproces rondom de Wet zorg en dwang (regelt de rechten van mensen met een verstandelijke beperking en mensen met een psychogeriatrische aandoening).

Volgens Kips is de maatregel niet voor niks de eerste keer weggestemd. „Er was eigenlijk nooit een goede grond voor het invoeren van de observatiemaatregel. Als iemand een gevaar oplevert dan hebben we daar namelijk al maatregelen voor. Daar komt bij dat ‘een vermoeden’ lastig aan te tonen is. Het is subjectief en werkt willekeur in de hand.”

Bakker geeft aan dat het voorstel wat hem betreft nu nog te algemeen is. „Het lijkt mij beter als we de psychische zorg beter organiseren. Kijk bijvoorbeeld naar Michael P., hij werd in een kliniek behandeld, maar niemand wist daar hoe en wat.” De psychiater vervolgt dat een dergelijk voorstel te verdedigen zou zijn als het zou gaan om mensen met verward gedrag die de wet hebben overtreden. „Dat is een stuk lastiger als het om verwarde mensen gaat die niemand kwaad doen.”

Inperking van de vrijheid

Van den Berg zegt zich te realiseren dat de maatregel de vrijheid van de betreffende persoon op ingrijpende wijze inperkt. „De burgemeester zal zijn redenen delen met de rechter, die vervolgens binnen 24 uur moet beoordelen of de maatregel terecht genomen is.”

Duidelijk is volgens Bakker dat er het een en ander schort aan de werkwijze binnen ggz-instellingen. „Er is sprake geweest van een lange aaneenschakeling van incidenten, waarbij binnen de ggz fouten zijn gemaakt.” Zo was er de moord in de metro in Amsterdam, de moord op politica Els Borst, de kwestie Michael P., en bleek ook Gökmen T, de vermoedelijke aanslagpleger in Utrecht, een psychisch onderzoek te hebben ondergaan.

„Toch is en blijft het een mensenvak”, zegt Bakker. „Dat is natuurlijk geen excuus. Maar in het verkeer vallen ook slachtoffers, moeten we daarom maar met zijn allen niet meer gaan rijden?” Volgens Kips zorgt deze maatregel voor een samenleving waarin het taboe is om anders te zijn. „Ga alsjeblieft geen mensen opsluiten omdat je ze niet begrijpt.”

Woensdagavond zal in de Tweede Kamer algemeen overleg plaatsvinden met de GGZ over het onderwerp.