Tim van der Steen Nieuws 6 mrt 2019, 17:59

Leestijd: 4 minuten

Slaapproblemen bij jongeren door mobiele telefoon

Tablets, smartphones en laptops veroorzaken slaapproblemen bij kinderen. Een nieuw onderzoek van het RIVM wijst uit dat tieners door de apparaten 40 minuten slaap per nacht verliezen. Door het blauwe licht van de schermen denkt ons systeem dat het nog dag is dus vallen zij moeilijker in slaap. Opvallend: tv-kijken werkt voor sommigen juist positief.

Blauw licht het probleem

Licht heeft enorme invloed op onze biologische klok. Vroeger werd het nog gewoon donker ’s avonds. Als ons brein dat registreert, maakt het melatonine aan, een stofje waardoor je slaperig wordt. De zonnestralen in de ochtend zorgen ervoor dat je weer ontwaakt. Ons brein is helaas niet slim genoeg om het licht van de zon en jouw devices te onderscheiden, ook bij het turen naar een schermpje wordt daarom de aanmaak van melatonine onderdrukt. Dit komt door een specifieke kleur blauw licht van telefoons, laptops en tablets.

Hoewel ook volwassenen slaap verliezen door de schermpjes, zijn de effecten bij de jeugd groter. „We zien het gebruik van apparaten toenemen bij de jonge generaties”, zegt Martijn Dollé, onderzoeker bij het RIVM. „Ouderen kijken meer televisie en bij tv zijn de negatieve effecten eigenlijk niet waargenomen.”

Brein actief

Dat komt niet alleen doordat een tv minder blauw licht afgeeft dan de mobiele apparaten, maar ook door de manier waarop deze wordt gebruikt. „Televisiekijken is toch passiever, op een smartphone komen bijvoorbeeld nog berichtjes binnen tussendoor”, zegt Dollé. „Ook zit je veel dichter op het scherm.” Hierdoor blijft je brein dus actiever en komt er meer blauw licht je ogen binnen. Daardoor kom je vervolgens moeilijker in slaap.

Is deze informatie nieuw? Niet helemaal, maar het is voor het eerst dat in Nederland het effect van beeldschermen op het slaapritme van jongeren is onderzocht. „De resultaten lagen in de lijn der verwachting. Eerder onderzoek bij volwassenen bewees al dat meer schermgebruik samenhang heeft met slechtere slaap. Toen leek het er ook al op dat er op steeds jongere leeftijd gebruik wordt gemaakt van tablets en smartphones. Dat vermoeden is nu dus bevestigd.”

Belang van slaap

Door die voorkennis waren de resultaten van dit specifieke onderzoek niet direct schokkend, het maatschappelijk belang is er niet minder om. Dat een gebrek aan slaap negatieve effecten heeft is veelvuldig bewezen in de wetenschap. Emeritus-hoogleraar Gerard Kerkhof heeft de gevolgen van slaaptekort uitvoerig onderzocht. „Er is nu eenmaal een optimale tijd om te slapen, en mensen zijn gemaakt voor regelmaat. Wijken we daarvan af, dan heeft dat gevolgen. Een voorbeeld waarbij dit scherp naar voren komt is een zogenaamde lapse of attention, waarbij je even niet 100 procent alert bent. Dit kan van levensbelang zijn bij het oversteken van een drukke weg.”

De gevolgen

Korte termijneffecten voor kinderen zijn bijvoorbeeld een lagere weerstand en verminderde concentratie op school. Na een slechte nachtrust kan iemand ook emotioneel minder stabiel zijn en ontstaat een verhoogde kans op het nemen van risico. Je bent dan eerder geneigd om te gokken en maakt sneller fouten.Op lange termijn kan slaaptekort zelfs tot stofwisselingsziekten en psychische aandoeningen leiden.

Redenen genoeg voor de Nederlandse Voedsel en Warenautoriteit om het RIVM de opdracht te geven om het effect van schermgebruik in Nederland te onderzoeken. Voor het eerst zijn er ook aanpassingen onderzocht in de thuissituatie in plaats van in het slaaplaboratorium. Dit gebeurde in samenwerking met Amsterdam UMC en het Nederlands Herseninstituut.

Wat kun je zelf doen?

Het RIVM-onderzoek wees uit dat een paar simpele handelingen direct effect kunnen hebben op het verbeteren van je nachtrust. Vanaf één uur voor het slapen gaan niet meer naar schermpjes turen, is hiervan de meest voor de hand liggende. Wie het toch niet kan laten, kan een speciale bril proberen met oranje glazen, deze filtert het blauwe licht weg. Je hersenen maken dan alsnog melatonine aan waardoor het makkelijker wordt om in te slapen.

Voor veel apparaten bestaat overigens ook software die het blauwe licht uit het scherm filtert. Mark Hendrikman is redacteur voor tech-site Tweakers en houdt de ontwikkelingen al langer in de gaten. „Op Apple producten zit de functie Night Shift, in Windows 10 en in nieuwere versies van Android zit Night Light ingebakken. Veel techneuten kiezen echter voor het programma f.lux wegens de betrouwbaarheid.”

„Het is belangrijk dat mensen op de hoogte zijn van de risico’s”, besluit Gerard Kerkhof. „Verwerk het voor de jeugd bijvoorbeeld in de lesstof op scholen. Het moet vooral niet komen van oude knarren met een opgeheven vingertje. Betuttelend moet het niet zijn, maar maak het bespreekbaar.”