Femke van Rooijen Nieuws 4 mrt 2019, 18:29

Leestijd: 4 minuten

SIRE houdt Nederland een spiegel voor met #DOESLIEF

146.571 keer, zo vaak werd het woord ‘kanker’ vorig jaar in scheldtweets gebruikt. En ook ‘klootzak’ is met 53.265 tweets populair. De campagne #DOESLIEF van SIRE confronteert Nederland met harde cijfers over ons ‘hufterige’ gedrag.

‘Killing them with kindness’

Op Twitter en Facebook kan het dan ook flink los gaan. We laten niet alleen naar elkaar als social mediagebruikers behoorlijk wat scheldwoorden vallen, maar nemen ook geen blad voor de mond als het gaat om bedrijven en hulpverleners die online werken. „Gelukkig gebeurt het niet heel erg vaak, maar als het wel voorkomt dat onze webcaremedewerkers uitgescholden worden, hanteren we de methode ‘killing them with kindness’ en met humor natuurlijk”, zegt woordvoerder bij Bol.com, Tamara Vlootman. Bol.com is dan ook zeer actief met het online helpen van klanten en het komt regelmatig voor dat de ludieke reacties van webcaremedewerkers het internet over gaan. „Als we nare reacties krijgen, blijven wij altijd aardig. Zowel via de telefoon als op social media.”

Maar dat gedrag is niet alleen merkbaar op internet. Zo laten we elkaar in het verkeer 26 procent minder voor dan tien jaar geleden en alleen al de politie in Rotterdam kreeg vorig jaar ruim 3.600 meldingen van burenruzies. „Kijk om je heen, het gebeurt elke dag. Vaak hebben mensen hun onaardige gedrag niet eens door”, aldus Lucy van der Helm, directeur van SIRE. Met de campagne #DOESLIEF wil SIRE mensen bewust maken van hun onaardige gedrag. „Met het ontwapenende #DOESLIEF spoort SIRE Nederland aan om elkaar aan te spreken op onaardig gedrag.”

Liever voor elkaar zijn is altijd goed, vindt ook hoogleraar gedragswetenschappen Victor Lamme van de Universiteit van Amsterdam. Maar bij de noodzaak van een campagne zet hij vraagtekens. „Als je alleen naar het nieuws kijkt zou je denken dat zo’n campagne inderdaad hard nodig is, maar objectief gezien draait de wereld best aardig. Misdaadcijfers dalen bijvoorbeeld al een hele tijd.” Niet alleen misdaadcijfers dalen. Ook het gevoel van onveiligheid neemt volgens cijfers van het CBS langzaam af. Zo voelde 36,7 procent van de Nederlanders zich nog onveilig in 2013. In 2017 lag dat percentage ruim 2,5 procent lager, namelijk op 34,1 procent. En ook wordt er minder vaak respectloos gedrag vertoont op straat. In 2013 vond 22,4 procent dat het regelmatig voorkwam. In 2017 lag dat percentage op 20,1 procent.

Voorbeelden

Over de effectiviteit is Lamme kritisch. „#DOESLIEF informeert met harde cijfers en voorbeelden van wangedrag, maar zo’n confrontatie werkt helemaal niet. Mensen zijn kuddedieren, dus al die voorbeelden gaan we na-apen. We gaan het normaal vinden.” Volgens de hoogleraar moeten we elkaar juist aanspreken bij goed gedrag. „Belonen bij goed gedrag en consequenties stellen bij onaardig gedrag.”

#DASLIEF

Een #DASLIEF in het leven roepen in plaats van #DOESLIEF? „Wij hebben bij het opzetten van de campagne natuurlijk ook nagedacht over het laten zien van het goede in plaats van het slechte gedrag, maar we hebben er bewust voor gekozen om Nederland een spiegel voor te houden”, zegt Edwin Beijer van SIRE. Doordat mensen zich herkennen in de voorbeelden en schrikken van de cijfers, hoopt SIRE een verandering teweeg te brengen.

„Voor we het goed kunnen doen, moeten we eerst zien wat er fout gaat”, legt hoogleraar sociale psychologie aan de Vrije Universiteit van Amsterdam, Paul van Lange uit. Van Lange werkte mee met het opzetten van de nieuwe campagne en vindt dat er juist wel een spiegel voor gehouden moet worden. Hij zegt: herkenning speelt een grote rol bij het teweegbrengen van een collectieve verandering. „Mensen denken vaak: anderen doen het ook niet dus waarom zou ik het wel doen? Als ze zien dat veel meer mensen aardiger willen zijn, brengt dat een groepsgevoel met zich mee en is de kans dat we daadwerkelijk iets veranderen in ons gedrag groter.

Goede bedoelingen

Een campagne die pleit voor liever gedrag kan volgens Lamme geen kwaad, maar echt effectief is het wat hem betreft niet. Goede bedoelingen en bewustwording zijn volgens de hoogleraar niet genoeg om ons gedrag daadwerkelijk te veranderen. „Onze meningen en intenties hebben vaak maar weinig invloed op hoe we ons gedragen”, zegt Lamme. En als er dan toch wat moet veranderen in ons gedrag, is feiten en voorbeelden onder iemand zijn neus duwen niet de beste manier. „Zo’n wijzend vingertje zorgt bij veel mensen voor afkeer. We moeten juist zien hoe het wél moet.”

Maar die voorbeelden zijn juíst bedoeld om mensen aan te spreken op hun gedrag. „De bedoeling is dat het herkenbaar is voor mensen. Dat ze denken: ‘Dat doe ik ook, ik ga het anders doen.’”, zegt Edwin Beijer van SIRE. „Om op Twitter je punt te maken hoef je geen ‘kanker’ te zeggen. Met de hashtag DOESLIEF kunnen we elkaar op een zachte manier direct aanspreken op dat gedrag.”