Redactie Metro Nieuws 27 mrt 2019, 19:00

Leestijd: 2 minuten

Omstanders helpen wél bij een vechtpartij

Zijn we getuige van een vechtpartij op straat, dan grijpen we vaker wel in dan niet. Verrassend? Dat vond een groepje Amsterdamse onderzoekers ook. „Compleet verbazingwekkend” en een „behoorlijk radicale ontdekking”, zo laten zij weten.

Tot voor kort werd gedacht dat ingrijpen bij een vechtpartij door omstanders een no-go was. Dit beeld werd mede versterkt door verhalen in de media waarbij omstanders niet aarzelden om hun smartphone erbij te pakken. Niet om de politie te bellen, maar om foto’s te maken of te filmen. Er zou volgens psychologen zelfs sprake zijn van het ‘passieve-omstandereffect’. Dit is een term uit de sociale psychologie en betekent niets minder dan toekijken in geval van een noodsituatie zonder hulp te bieden of het alarmnummer te bellen.

Uit elkaar halen

Decennialang werd gedacht dat omstanders een noodsituatie liever de rug toekeren. „Dat is helemaal niet wat wij zien”, laat antropoloog Marie Rosenkrantz Lindegaard van het Nederlands criminologisch onderzoeksinstituut NSCR en een van de initiatiefnemers van het onderzoek, weten aan de Volkskrant. „Integendeel, we zien voortdurend voorbijgangers in actie komen en ingrijpen. Volledig anders dan de theorie voorspelt.”

Lindegaard onderzocht samen met collega’s uit Denemarken en Engeland met behulp van 219 veiligheidscamera’s opstootjes in Amsterdam, Kaapstad en Lancaster. Bijna altijd schoten omstanders te hulp bij een vechtpartij. Dit deden zij door vechtersbazen uit elkaar te halen, tussen de ruziezoekers in te gaan staan, of door onruststokers door te laten lopen.

Meer besef van schaduwzijden

Redenen waarom omstanders niet zouden ingrijpen verschillen. Zo is er sprake van sociale invloed. Een omstander ziet andere mensen niet ingrijpen, en gaat er daarom vanuit dat het niet meer nodig is. Misschien is het alarmnummer al gebeld, of ze denken dat andere omstanders beter in staat zijn hulp te verschaffen dan zij. Daar komt bij dat omstanders vaak bang zijn zelf ook gewond te raken.

Waarom dan juist het tegendeel waar blijkt te zijn is volgens Evelien Tonkens, hoogleraar Burgerschap en Humanisering van de Publieke Sector aan de Universiteit voor Humanistiek, te verklaren door het feit dat burgers inmiddels hebben geleerd van het Bystander Effect. „Ze hebben geleerd dat dat toch niet zo goed is en dat we dus anders moeten handelen.” Tonkens vervolgt: „Na enkele decennia van ‘niemand moet zich met iemand bemoeien’, ‘iedereen moet zijn eigen leven kunnen leiden’ is er nu meer besef van de schaduwzijden daarvan.”