Ingelise de Vries Nieuws 28 mrt 2019, 07:14

Leestijd: 4 minuten

’Bijna iedereen bevriest tijdens een verkrachting’

Minister van Justitie en Veiligheid Ferdinand Grapperhaus gaat de wet omtrent verkrachting aanscherpen. In een aflevering van Zembla, over de nasleep van verkrachting, kondigt de minister aan dat een verdachte ook strafbaar wordt als hij of zij weet – of zou moeten weten – dat seks tegen de wil van het slachtoffer is. „Als de rechter vaststelt dat de dader dit wist, of op grond van feiten en omstandigheden behoorde te weten dat de ander niet uit vrije wil aan die seksuele handelingen deelnam, dan mag de rechter strafbaarheid constateren”, zegt Grapperhaus tegen Zembla. „Dat moet in onze wetgeving komen.” Dat is een grote verandering in de zedenwet.

Bevriezen

Veel slachtoffers bevriezen op het moment van het misdrijf. „Het is een automatische reactie die bij 60 tot 70 procent van de slachtoffers plaatsvindt”, vertelt klinisch psycholoog Iva Bicanic. „Je lichaam heeft deze reactie met als doel om te overleven. Je brein scant vliegensvlug wat er aan de hand is en besluit op dat moment niks te doen of mee te werken. Bij een verkrachtingssituatie is dat normaal slachtoffergedrag.” Veel mensen weten dit niet, benoemt Bicanic. „We zien in films vooral mensen die schreeuwen en vechten. Je krijgt het idee dat je dat zelf ook zou doen. In de praktijk gaat dat meestal anders.”

Het gevolg voor slachtoffers is een enorm schuldgevoel. „Je vraagt je af waarom je niet hebt geschreeuwd. Dat is achteraf makkelijk redeneren, maar je had op dat moment niet de informatie tot je beschikking om dat soort besluiten te nemen.” Bicanic benadrukt dat het lichaam bij extreem gevaar automatisch besluit wat de beste manier is om te overleven. „Liever verkracht dan dood, ’denkt’ je lijf dan.”

’Ik wil dat je stopt’

In de aflevering van Zembla wordt onder andere het verhaal van Lindsay Arts verteld. Ook zij bevroor. In de aflevering vertelt ze hoe dat is. „Ik heb een aantal keer aangegeven, ’Ik wil dit niet, ik wil dat je stopt!’ Daar werd geen gehoor gegeven. Op een gegeven moment kreeg ik twee handen om m’n nek en toen wist ik dat het echt foute boel was en dat ik beter niks kon zeggen. Ik ben bevroren in de hoop dat het zo snel mogelijk over zou zijn.”

De gevolgen voor een slachtoffer kunnen enorm zijn. Arts verweet het zichzelf vooral dat dit haar overkwam. „Het voelde alsof ik me dit heb laten gebeuren. Waarom heb ik niet geschreeuwd, misschien hadden de buren het gehoord.” Ze kreeg uiteindelijk depressieve klachten, PTSS en maakte op haar dieptepunt plannen om uit het leven te stappen. „Dat je denkt: niemand gelooft mij. Niemand wil me echt helpen, ik ben iedereen tot last. Ik kan er misschien maar beter uitstappen. Dan hoeven m’n vrienden mij ook niet meer te helpen.”

Machteloosheid

De klachten die Arts kreeg zijn niet zeldzaam bij slachtoffers. Arts hield het voorval twee maanden voor zich, iets wat Bicanic vaak ziet. Toch hoopt ze dat slachtoffers sneller naar iemand toe zullen stappen. Sinds de oprichting van het Centrum Seksueel Geweld zijn er zestien vestigingen door heel Nederland waar acute slachtoffers terecht kunnen. „Bel alsjeblieft als de wiedeweerga het centrum als dit je overkomt. Dan kunnen we niet alleen psychologisch wat voor je betekenen, door je te vertellen dat wát je denkt en voelt normaal is. Maar we kunnen ook letsel behandelen, medicatie tegen besmetting met soa’s geven of zwangerschap voorkomen. En als laatste kunnen we forensisch onderzoek doen om sporen van de verdachte te verzamelen. Dat moet echt binnen een week gebeuren.” In het centrum werken politie, verpleegkundigen, artsen en psychologen samen.

Littekens beperken

Van alle slachtoffers van seksueel geweld vertelt ongeveer vijftien procent binnen 24 uur wat er is gebeurd. Slechts een klein deel daarvan komt bij het centrum terecht. „Deze acute groep doet er goed aan om zich toch te melden. Mensen schamen zich vaak en blijven zich machteloos voelen, omdat ze niks hebben gedaan. We kunnen psychische littekens en het ontwikkelen van het schuldgevoel voorkomen door er snel bij te zijn.” Ook als iemand je vertelt slachtoffer te zijn geworden, raadt Bicanic aan om te bellen. „En oordeel ook vooral niet. Mensen veroordelen zichzelf al genoeg. Blijf kalm, vraag wat je kunt doen en ben er gewoon.”

De grootste groep die bij het centrum binnenkomt, is rond de 21 jaar oud. „We zien dat er veel gebeurt tijdens het uitgaan en via datingapps. Juist in die groep zien we veel bevries-reacties. Iedereen denkt dat het hem of haar niet overkomt, maar iedereen kan seksueel geweld meemaken. Dat is een heel ongemakkelijke realiteit. Ik kan ook echt aanraden om het nummer van het centrum in je telefoon te zetten. Voor als het je wél overkomt.”

De uitzending van Zembla wordt vanavond om 21.10 uur uitgezonden op NPO 2. Het Centrum Seksueel Geweld is 24/7 voor acute slachtoffers te bereiken via 0800-0188.