Iris Hermans Nieuws 14 mrt 2019, 15:10

Leestijd: 5 minuten

Afschaffing doodstraf in VS lijkt nog niet in zicht

Amerika-deskundige over doodstraf in de VS na opschorting in Californië. „Texas alleen al is buitenproportioneel verantwoordelijk voor het jaarlijks aantal executies in de VS.” Daar wordt het met de dodelijke injectie gedaan, net als in de andere pro-staten. Behalve in Tennessee, daar doen ze het nog op een andere manier.

Go Newsom

Wat zal er wel niet door de hoofden van de 737 gevangenen in de Californische dodencel zijn gegaan, toen ze hoorden dat hun doodstraf is opgeschort? Velen wachten al decennialang op hun einde door de dodelijke injectie, maar daaraan is nu (voorlopig) een einde gekomen door gouverneur Gavin Newsom, die een zogenaamd moratorium op de doodstraf heeft gezet. Door de VS gaan nu in elk geval veel sentimenten, want dankzij zijn move is binnen een dag de doodstrafdiscussie in de VS weer opgelaaid, ,,Precies ook een van zijn doelen. Heel het land kijkt mee en het is eigenlijk bijna gênant dat Californië als een van de meest progressieve staten en zelfs bekendstaat als trendsetter in de landelijke politiek, de doodstraf nog steeds niet heeft afgeschaft.” Damian Pargas, hoogleraar Amerikaanse Geschiedenis aan de Universiteit Leiden, werpt een licht op de huidige stand van zaken daar, op zo’n 8274 kilometer van ons vandaan, want wat is er nu precies gaande?

„Gouverneur Newsom heeft alle geplande executies tijdelijk stopgezet, de executiefaciliteiten van San Quentin Prison gesloten en de toestemming ingetrokken voor het lethal injection-protocol.” Hiermee hoopt de gouverneur de parlementariërs in bestuursstad Sacramento weer om te tafel te krijgen om te praten over mogelijke afschaffing van de doodstraf, maar het is wel wat ironisch, licht Pargas, ook directeur van het Roosevelt Institute for American Studies, toe. ,,Juist de Californians hebben in de afgelopen decennia meerdere malen gestemd om de doodstraf te behouden, voor het laatst zelfs nog in 2016. Het is dus allesbehalve zeker dat het parlement in Sacramento, of de bevolking van California, er nu heel anders over zal denken.”

Homohuwelijk

De Amerika-deskundige begrijpt zijn actie wel en blikt terug op Newsoms verleden als burgemeester van San Fransisco, waar hij ook niet vies was van een goede discussie en wat olie op het vuur. Hij legaliseerde het homohuwelijk in zijn stad, terwijl het in de staat nog altijd niet legaal was en zelfs de Democratische Partij twijfelde hem erin te steunen. Eind goed, al goed wat het homohuwelijk betreft en nu heeft hij dus de afschaffing van de doodstraf in zijn hoofd en op de agenda gezet. ,,Of hij hiermee zal slagen valt nog te bezien, maar met deze zet dwingt Newsom zijn staat wel om tenminste de discussie weer aan te gaan en daarin heeft hij nu een duidelijk standpunt genomen.”

Over het algemeen genomen, komt de doodstraf steeds minder voor in de Verenigde Staten – in Californië was de laatste executie in 2006 – en vinden de meeste executies plaats in een relatief klein aantal staten. De ‘usual suspects’, de meest conservatieve staten dus, vooral in het Zuiden. ,,Zo is Texas alleen al buitenproportioneel verantwoordelijk voor het jaarlijks aantal executies in de VS.”

Geen formele afschaffing

Op dit moment is de doodstraf al in twintig staten afgeschaft en nog eens vier staten hebben een moratorium erop gezet: Oregon, Colorado, Pennsylvania en nu dus Californië. ,,Met andere woorden: de federale overheid staat de doodstraf toe, maar bijna de helft van Amerikaanse staten, 24 van de 50, heeft op dit moment de facto geen doodstraf.” Want een heleboel staten hebben op papier dan wel de doodstraf, maar hebben er al decennialang geen gebruik van gemaakt. ,,Zelfs California heeft al meer dan twaalf jaar geen executie uitgevoerd.” Toch betekent dit daar, samen met het moratorium, nog géén formele afschaffing, benadrukt hij, ,,het is een tijdelijk uitstel tot er een echte oplossing door het staatsparlement komt.”

De hoogleraar denkt even hardop vooruit. ,,Heel misschien dat deze discussie de andere drie staten ook stimuleert om écht na te denken over formele afschaffing, zelfs ook als het in California niet lukt.” Een doodstrafvrij Verenigde Staten lijkt op dit moment nog heel ver weg, besluit hij. Want er zijn altijd nog die usual suspects-staten waar geen enkele verandering in de lijn der verwachting ligt. ,,En met de huidige samenstelling van het Hooggerechtshof lijkt een federale koerswijziging zeer onwaarschijnlijk. Ik vrees dus dat we nog lang niet het einde van de doodstraf in Amerika gaan zien.”

Doodstraf in de VS: facts en cijfers

Gouverneur Newsom vindt de doodstraf onder meer te duur. Uit onderzoek blijkt dat de doodstraf sinds 1976 de staat Californië al meer dan vier biljoen dollar heeft gekost. Niet omdat het spuitje zo duur is, er zijn ‘maar’ dertien mensen geëxecuteerd, maar denk vooral aan alle kosten voor (voor)onderzoeken, habeas corpus procedures en de vaak decennialange opsluiting in de dodencel, al zullen die kosten niet snel minder worden, want einde doodstraf zou niet einde straf betekenen.

In 2011 werd in Californië nog een nieuwe executiekamer geopend. Kosten: ruim 850.000 dollar.

Sinds 1976 zijn 1493 mensen geëxecuteerd: 831 blanken, 511 Afro-Amerikanen, 127 Hispanics, 24 anderen.

In 2017 werden 23 mensen in de VS geexectuteerd, in 218 25, waarvan meer dan de helft in Texas. In Tennessee gebeurt de doodstraf door elektrocutie, in de andere staten door de dodelijke injectie.

Op 1 juli 2018 zaten 2738 mensen in de dodencel, met in Californië de meeste gevangenen.

Bronnen: Death Penalty Information Center en Amnesty International