Jelmer Visser Nieuws 22 feb 2019, 20:45

Leestijd: 4 minuten

Waarom hebben zebra’s strepen? Als bescherming!

Lange tijd was de opvallende gestreepte vacht van zebra’s een groot mysterie voor biologen. Echt subtiel lopen de paardachtigen er niet bij op de Afrikaanse savanne, door hun opvallende kleuren kunnen roofdieren ze zien van grote afstand.

De zwart/witte strepen zijn voor roofdieren op grote afstand zichtbaar, toch bieden ze wel degelijk bescherming tegen hongerige wezens. Biologen kwamen erachter dat het kenmerkende motief hen beschermt tegen bloedzuigende paardenvliegen.

Bloedzuigers

Al sinds de 19e eeuw vragen breken biologen hun hoofd over het nut van zebrastrepen. Een plausibele verklaring hiervoor kwam woensdag naar boven toen een groep biologen de resultaten van hun onderzoek publiceerden. Het contrastrijke motief desoriënteert paardenvliegen die zichzelf willen voorzien van een bloedmaaltijd, zo schrijft de New Scientist.

In de gebieden waar zebra’s voorkomen, komen ook de gevaarlijke parasitaire insecten voor. Los van het feit dat zo’n beet pijnlijk is, kan het ook zeer nare gevolgen hebben. Sommige paardenvliegen kunnen dodelijke ziektes zoals slaapziekte overbrengen. Begrijpelijkerwijs hebben zebra’s er dus alle belang bij om niet door deze vervelende beesten gebeten te worden.

Blijkbaar heeft de evolutie hen een stukje extra bescherming meegegeven, de onderzoekers vermoeden dat de vliegen verward raken door het patroon waardoor ze niet op de huid van onevenhoevige kunnen landen.

How the zebra got its stripes: The problem with ‘just-so’ stories https://t.co/ySDHuQLzn9 pic.twitter.com/5Go7capFtt

— New Scientist (@newscientist) February 22, 2019

Zebrajas

Het zebrastrepenonderzoek werd uitgevoerd door een onderzoeksteam onder leiding van bioloog Tim Caro van de Universiteit van California. Omdat wilde zebra’s observeren nogal riskant is, werden er voor dit onderzoek paarden en zebra’s uit het Verenigd Koninkrijk in gevangenschap onder de loep genomen. Paardenvliegen lieten zich zien rond beide dieren, maar landden veel vaker op de huid van de gewone paarden.

Misschien ruiken zebra’s wel anders dan paarden, hoe bewijs je dat dit aan de vacht ligt? Vrij eenvoudig, de normale paarden kregen een jas aan met een zebramotiefje. En hierdoor kregen ook zij te maken met veel minder ongewenste beten van de vliegen.

Op het hoofd, dat niet bedekt was door de zebrajas, landden de steekvliegen echter nog wel. Hoewel de vliegen het wel willen, kúnnen ze kennelijk niet landen op de gestreepte huid. Hiermee bevestigden de onderzoekers hun hypothese dat de tekening bedoeld is als een soort verdedigingsmechanisme dat zich in de loop van miljoenen jaren heeft ontwikkeld door evolutie.

Heeft jouw paard ook last van vervelende dazen of steekvliegen? Overweeg dus eens een zebrajas. De wetenschap staat in elk geval aan je zijde.

Camouflage

Er is een hoop bewijs verzameld voor de anti-vliegenvacht. Is dit de echter enige reden voor dit opvallende fashionstatement? Niet per se. Maar sommige eerdere verklaringen, zoals dat de strepen de zebra’s afkoelen bij warm weer, lijken onaannemelijk. Als dit het geval was, dan zouden veel meer zoogdieren die op de savanne leven zulke patronen eigen hebben gemaakt.

Hoewel de strepen inderdaad behoorlijk opvallen, zou het toch een soort van camouflage kunnen zijn. De intense kleurverschillen zouden het het zicht van grote roofdieren overweldigen waardoor het voor hen lastiger is om in te schatten hoe de zebra’s zich voortbewegen.

Ook zouden de strepen een signaalfunctie kunnen hebben voor andere grazers op de savanne. Gazelles of antilopes zouden af kunnen komen op de bonte zebra’s en in hun nabijheid verblijven. Door samen te grazen met andere soorten zouden roofdieren minder snel geneigd zijn om over te gaan op een aanval. Een groep is immers een riskantere prooi dan een solitair prooidier. Deze theorieën zijn echter niet onomstotelijk bewezen.

Zebradressuur?

Waarom zijn zebra’s nooit gedomesticeerd? Het klinkt als een gouden combinatie; een paard met een opvallende kleurenpracht op de Olympische Spelen bij een onderdeel als dressuur. Dressuurritten op een zebra met gouden plakken zullen echter niet snel gebeuren. Hiervoor verschillen ze te veel van ‘normale’ paarden.

Zo’n vier miljoen jaar scheidde de voorouders van de zebra’s zich af van de andere paarden. Zebra’s lijken van de buitenkant en qua postuur erg op gedomesticeerde paarden, maar toch is er een behoorlijk verschil in hun gedrag, hersenstructuur en leefwijze. Pogingen van mensen om zebra’s – net als paarden – te domesticeren zijn tot op heden niet gelukt.

Pogingen zijn er veelvuldig gedaan, het klinkt ook best nuttig. Een paard dat beter bestand is tegen hitte en een betere weerstand heeft tegen tropische ziektes. Toch zijn zebra’s ongeschikt als lastdier omdat ze snel in paniek raken en niet zo goedgelovig zijn als andere paardensoorten. Los van enkele geslaagde pogingen, is het nooit gelukt om zebra’s het zware werk voor de mens te laten doen.

Tegenwoordig wordt het temmen van zebra’s om ze als lastdier te gebruiken gezien als dierenmishandeling.