Iris Hermans Nieuws 21 feb 2019, 07:10

Leestijd: 5 minuten

Daling vertrouwen consument kan ook door regen komen

Consumentenvertrouwen is voor het eerst sinds jaren negatief en dat kan ook door aanhoudende regenbuien en verlies van je lievelingselftal komen. Maar ook door teleurstelling en frustratie en Brexit en de btw-verhoging.

Groen/rood

Veel salarissen zijn omhoog gegaan, de werkloosheid wordt steeds minder en gisteren verscheen het bericht dat er weer minder mensen met een betalingsachterstand zijn. Vele signalen staan op groen en toch is de kleur die deze februari domineert rood, met het eerste negatieve consumentenvertrouwen sinds ruim drie jaar, zo meldt het CBS woensdag. In januari was het consumentenvertrouwen nog 1, een maand later -2 en zowel het oordeel over het economisch klimaat als de koopbereidheid is verslechterd. Maar daar gaat vaak wel een en ander aan vooraf, volgens econoom Cor Molenaar.

De aanhoudende regenbuien eind januari en het verlies van je favoriete elftal, of het eeuwige gekissebis in de Tweede Kamer, ,,en zeker niet te vergeten de negatieve berichtgevingen in de media, dat doet ook wat met je.” Volgens hem zijn het allemaal factoren die aan het negatieve consumentenvertrouwen, zoals van deze februari, bijdragen.

Geluksfactor

Hij noemt het woord hedonisme, waarbij geluk als grootste goed wordt beschouwd. ,,Denk maar aan jezelf als de zon schijnt en je op een terrasje zit met een lekker pilsje erbij.” Als dan iemand zou bellen met vragen over jouw vertrouwen als consument, zijn de antwoorden gegarandeerd anders dan wanneer je een belletje krijgt en je, even gechargeerd, net met je neus in de rekeningafschriften zit, met uitzicht op een grauw regenachtig landschap voor je en een schuin oog op de tv, waar net weer een ellenlange discussie in de Tweede Kamer wordt uitgezonden. Of Asenio het winnende doelpunt erin schiet.

Teleurstelling

Ook Peter Hein van Mulligen, hoofdeconoom van CBS begrijpt wel waarom het vertrouwen is gedaald. Enerzijds zijn er de (indirecte) buurlanden die in slecht economisch weer verkeren en waar mensen over horen, anderzijds is er de combinatie van teleurstelling en frustratie. ,,Consumenten zien dat het steeds beter gaat met bedrijfsleven en overheid, maar zien dat nog niet terug in hun portemonnee.” Want bij velen is de loonsverhoging bijvoorbeeld nog niet doorgevoerd, ,,en de btw en energiekosten zijn intussen wel hoger of gaan omhoog.” Of dat tot een nog sterkere daling gaat leiden, is lastig te voorspellen, ,,want aan de andere kant gaan de belastingen omlaag, is er krapte op de arbeidsmarkt en wordt verwacht dat de koopkracht later dit jaar weer stijgt.” Koffiedikkijken dus, maar er is in elk geval allerminst reden om met zijn allen te gaan somberen, ,,het kan alle kanten op.”

Lente

De btw-verhoging, maar ook een onbeantwoorde Valentijn of de onophoudelijke pogingen van de coalitie om de regering onderuit te halen, resulteren eveneens in een algehele negatieve stemming ‘en dus een negatief consumentenvertrouwen’, vervolgt Molenaar. ,,Mensen zoeken altijd een bepaalde zekerheid en kunnen dat nu niet goed vinden en dat stemt minder vrolijk. Het heeft allemaal ongelooflijk veel met elkaar te maken.” Geen wonder dus dat in de lente- en zomermaanden het vertrouwen doorgaans weer stijgt, vervolgt hij. Mensen hebben weer meer zin om nieuwe aankopen te doen en kijken milder naar de economische en financiële situatie de komende maanden en zelfs naar de periode achter hen. ,,Wat geweest is, is geweest denken ze dan en gaan vol vertrouwen, of in elk geval met wat meer fiducie de toekomst in.”

Sentimenten

Sentimenten als hierboven genoemd, kunnen inderdaad het consumentenvertrouwen beïnvloeden, zegt ook Paul Dekker, onderzoeker van het Sociaal en Cultureel Planbureau. ,,Soms wel moeilijk aan te wijzen waar iets begint.”

Maar het is niet alleen maar het verlies van Ajax of het slechte weer, zo zegt hij ook, het ‘negatieve klimaat’ woelt al langer. ,,Mensen twijfelen aan hun koopkracht, maken zich zorgen over de premie van de zorgverzekering en ook zo’n Brexit stelt niet gerust.” Het is natuurlijk lang goed gegaan, ,,en het lijkt nog steeds best wel goed te gaan, maar mensen uiten op deze manier toch wat meer hun zorgen.”

‘Rare maand’

Prijsverlagingen en inflatie zijn directe impulsen waardoor het vertrouwen weer terug kan komen, meent econoom Molenaar, ,,maar de indirecte positieve impulsen zijn minstens zo belangrijk.” De winst van je voetbalteam en een gelukje in de loterij, maar ook het kunnen reserveren van een zitplaats in de trein, noemt hij als voorbeeld, ,,of het kunnen leasen van een auto, zodat je niet eerst weet ik veel hoe lang hoeft te sparen voordat je er een kunt aanschaffen.” Ze werken allemaal het zogenaamde gut gevoel in de hand, dat weer een positieve uitwerking op het vertrouwen heeft.

Het nieuws van het negatieve consumentenvertrouwen in februari, verbaasde hem totaal niet. ,,Het is ook een rare maand.” De feestdagen liggen alweer even achter ons, Pasen en de echte lente en zomer duren nog lang, ,,als je je niet ergens op kunt verheugen, dan wordt je stemming automatisch minder positief.” Behalve dan misschien onder de rivieren, zo besluit hij, ,,daar staat carnaval tenslotte voor de deur.”

Hoe werkt het? 

Elke maand worden tijdens de eerste tien werkdagen duizend huishoudens (steeds wisselend) gebeld in het kader van het Consumenten Conjunctuur Onderzoek. De vragen hebben betrekking op de economie in het algemeen en op de eigen financiële situatie, of ze het bijvoorbeeld een gunstige tijd voor grote aankopen vinden. De consumenten kunnen antwoorden dat ze vinden dat het (iets) beter of slechter gaat, dat de situatie ongewijzigd is, of dat ze het niet weten, waar weer (min)punten aan worden gekoppeld. Het resultaat is een soort rapport met plussen en minnen en deze maand krijgt het algehele consumentenvertrouwen een onvoldoende: -2. Geen dikke overigens, zeker niet als je het vergelijkt met het gemiddelde van de afgelopen twintig jaar (-3) en zeker niet met maart 2013, toen er een -41 gescoord werd en we in het dieptepunt van de Eurocrisis zaten.