Amarins de Boer Nieuws 21 feb 2019, 07:00

Leestijd: 3 minuten

Dag van de moedertaal: sterven dialecten uit?

Vandaag is het de Dag van de Moedertaal. Misschien denk je bij deze dag direct aan officieel erkende talen, maar de dag is vooral om stil te staan bij alle dialecten die ons land rijk is. En dat worden er steeds minder. Sterven de Nederlandse dialecten uit?

Sinds het jaar 2000 viert de Unesco elk jaar op 21 februari de Internationale Dag van de Moedertaal. Voor de Unesco zijn talen hét instrument om het culturele erfgoed levend te houden. Door de moedertaal in ere te houden, blijven taalkundige en culturele tradities bestaan.

Dialect kwetsbaar

En bij die moedertalen horen ook dialecten. Maar het aantal mensen dat een dialect spreekt, wordt steeds minder. „We zitten op dit moment echt op een kantelpunt”, zegt hoogleraar taal en cultuur Jos Swanenberg van Tilburg University. „Je ziet dat kinderen steeds minder vaak worden opgevoed in een dialect, waardoor het dialect erg kwetsbaar is geworden.”

Het gaat onder meer om de provincies Noord-Holland, Zuid-Holland en Utrecht, benadrukt Swanenberg. „Wat overblijft is het accent. Daaraan kun je vaak nog wel horen waar iemand vandaan komt. Denk aan een typische Hagenees of Rotterdammer.”

Dat dialecten steeds meer verdwijnen, komt door een breed gedragen vooroordeel. „Vaak wordt gedacht dat wanneer je een goede schoolcarrière of loopbaan wilt, je beter niet in een dialect kunt worden opgevoed”, vervolgt Swanenberg. „Terwijl dat helemaal niet klopt. Uit onderzoek weten we dat kinderen die tweetalig of meertalig worden opgevoed, even goed of zelfs beter presteren.” Een andere oorzaak is onze samenleving die sterk is veranderd. „Het is veel gebruikelijker geworden om buiten je dorp naar de middelbare school te gaan en buiten je stad te gaan werken. Daardoor zijn lokale talen hun functie aan het verliezen.”

Brommers en zuipketen

Toch zijn er ook streken waar het dialect voorlopig nog wel de moedertaal blijft. Swanenberg: „Je moet dan denken aan Limburg, de Achterhoek en Groningen. Daar hebben mensen nog wel een duidelijk streekdialect. Het dialect is nog onderdeel van een cultuur. Ze hebben het gevoel dat ze anders zijn dan de mensen in de Randstad. Veel houden van brommers en zuipketen, is de gedachte, en daar hoort ook een eigen taal bij.”

Als dat het geval is, zegt Swanenberg, is een dialect ervan verzekerd dat het kan blijven bestaan. Hij denkt dan ook niet dat dialecten helemaal zullen verdwijnen. „Maar oude dialectwoorden raken we wel steeds meer kwijt.” Als voorbeeld haalt hij het woord romme aan, wat in zijn Brabantse dialect (het Meierijs) melk betekent. Alleen is het woord helemaal verdwenen. „Het is jammer dat dialectwoorden en klanken verdwijnen.” Maar, relativeert hij ook, een taal is er om te communiceren en je te identificeren. „Als mensen dat niet meer nodig vinden in een dialect, heeft het ook geen functie meer.”

Hoe zit het met het Fries?

Naast het Nederlands is Fries een officiële taal in Nederland. Ook het Fries kent naast de taal meerdere dialecten. Ook die staan sterk onder druk, zegt Jos Swanenberg. „Als er steeds minder moedertaalsprekers zijn, gaan de dialecten zoals het Snekers en Leeuwarders hard achteruit. Maar als je het hebt over het Fries in het algemeen, valt het mee. Zolang dat een schoolvak blijft, zal er Fries geleerd worden en zal dat blijven.”

Quiz: Hoe goed ken jij onderstaande talen?