Imre Himmelbauer Nieuws 28 jan 2019, 06:59

Leestijd: 3 minuten

Zijn we na ‘rampjaar’ beter gaan letten op data?

2018, het jaar waarin de datalekken elkaar opvolgden. Het jaar begon met Facebook, beter bekend als het Cambridge Analytica-schandaal, maar vergaten we al snel door het volgende schandaal. RTL Nederland, zorgverzekeraar Achmea, allemaal waren ze de dupe van hackers die met de gegevens uit de databases aan de haal gingen. Zijn we na een dergelijk jaar ook beter gaan letten op onze data?

David Korteweg, privacy-expert bij internetvrijheidsorganisatie Bits of Freedom, ziet een positieve ontwikkeling. „Dat Cambridge Analytica-schandaal heeft wel aangetoond dat die dataverzameling niet zo onschuldig is. Dat dit niet alleen ingezet kan worden om jou betere advertenties voor schoenen te laten zien, maar bijvoorbeeld ook om voor politieke doeleinden groepen tegen elkaar op te zetten. Door zo’n schandaal zijn de negatieve effecten zichtbaar geworden. Ook politici zijn hierdoor wakker geschud, die zien steeds meer in dat ze hier echt iets mee moeten doen."

Klachten

Ook Nederlandse burgers lijken zich steeds meer bewust van de gevaren van grootschalige dataverzameling. „Als we de cijfers van een aantal NGO’s naast elkaar leggen, zien we dat de Nederlandse privacytoezichthouder relatief de meeste klachten binnenkrijgt. Je kunt er natuurlijk allerlei theorieën op loslaten over waarom het aantal klachten hier zo hoog is, maar we kunnen in ieder geval concluderen dat het privacydebat hier leeft.”

Het is echter niet alleen rozengeur en maneschijn. Er valt bijvoorbeeld nog winst te halen op bepaalde gebieden, zoals ‘kleinere’ gevallen van datadiefstal. Denk aan identiteitsdiefstal, waar elke dag zo’n 150 mensen slachtoffer van worden. „Daar ligt een verantwoordelijkheid voor de bedrijven die dat soort gegevens verzamelen en voor de burgers. Het gebeurt helaas nog steeds dat bedrijven vragen om informatie die ze helemaal niet mogen hebben, zoals scans of kopieën van paspoorten. Ik zou ook iedereen aanraden om daarover te klagen bij de Autoriteit Persoonsgegevens als ze dat meemaken. Want hoe meer mensen erover klagen, hoe groter de kans is dat de Autoriteit dat oppakt", vertelt Korteweg.

Privacygame

Ook Emiel Rijshouwer, onderzoeker op het gebied van privacy en data bij de Erasmus Universiteit, adviseert mensen om voorzichtig en bewust om te gaan met hun persoonlijke gegevens. Om te onderzoeken hoe mensen hiermee omgaan en ze bewust te maken van waar allemaal data verzameld wordt, heeft hij met het Centre for Bold Cities en het Weekend van de Wetenschap de onderzoeksgame jouwbuurtjouwdata.nl ontwikkeld. In die game toets je je kennis door in een virtuele stad allerlei punten aanwijzen waar data verzameld wordt, en worden je houding en gedrag met betrekking tot privacy getest. Het onderzoek loopt nog.

„Het is niet ons doel om een oordeel over respondenten te vellen, maar we willen graag het onzichtbare van dataverzameling in de publieke ruimte zichtbaar maken”, vertelt hij. „Heel veel dingen doe je uit gewoonte, omdat het idee is dat iedereen het zo doet en het niet anders kan. Maar dat is natuurlijk helemaal niet zo. Op het moment dat er ergens gegevens worden verzameld, is het goed om na te denken over waarom we dat doen en voor wie.”

Niet bewust

Hij wijst erop dat mensen zich vaak niet eens bewust zijn van waar data verzameld wordt. „Het onderzoek loopt nog, maar van de 1500 deelnemers die we tot nu toe hebben gehad, kon maar vijftien procent meer dan vijftien van de twintig herkenningspunten aanwijzen. Denk aan reclameborden met camera’s, slimme lantaarnpalen, dat soort dingen.”

Ook Rijshouwer ziet daar de gevaren van in: „Het is een beetje een naïeve gedachte om te denken dat je niets te verbergen hebt. Mijn dochter heeft bijvoorbeeld diabetes. Er wordt goed voor haar gezorgd en ze krijgt dure medicijnen. Maar stel je eens voor dat uit data blijkt dat zij niet gezond genoeg eet of niet op tijd naar bed gaat. Misschien worden die medicijnen dan niet eens meer vergoed. Je weet gewoon nooit wat mensen in de toekomst met de data doen die nu verzameld wordt.”