Amarins de Boer Nieuws 24 jan 2019, 16:49

Leestijd: 3 minuten

Waarom smullen we zo van ‘pulpnieuws’?

Ze weten miljoenen mensen te verleiden met hun sensationele berichten en clickbait-koppen, om zo zoveel mogelijk geld te verdienen. Internethobbyisten die ‘pulpberichten’ maken voor vage media. De berichten scoren op Facebook beter dan die van erkende nieuwsmedia. Dat blijkt uit onderzoek van de Universiteit Leiden.

Een vrouw die in één keer, zonder keizersnede, bevallen zou zijn van elf kerngezonde baby’s. Een paardenbloemthee die honderd keer effectiever zou zijn dan chemotherapie.

Alles voor de clicks

Het zijn voorbeelden van ‘pulpberichten’, afkomstig van ‘pulpsites’ als TrendNieuws, Ongelooflijk en Viraal Vandaag. Het is nieuws waar we van smullen, want de berichten scoren op Facebook beter dan die van serieuze nieuwsmedia. Zo’n 5,3 miljoen Nederlanders hebben weleens een bericht van zulke pagina’s geliket en gedeeld, of een reactie achtergelaten. Dat is meer dan de helft van de ruim tien miljoen Nederlandse Facebookgebruikers. Gemiddeld krijgt ‘pulpnieuws’ 429 likes en 165 reacties, tegenover 363 likes en 80 reacties voor serieuze nieuwsmedia.

‘Pulpberichten’ zijn wat anders dan fake news-berichten, benadrukken de Leidse onderzoekers die keken naar meer dan honderdduizend Facebookberichten van zowel ‘pulpnieuwssites’ als gevestigde media. Bij fake news gaat het om bewust misleiden, bijvoorbeeld vanwege politieke redenen. ‘Pulpartikelen’ hebben een sensationele inhoud en clickbait-koppen. Soms klopt de inhoud, soms niet. Waar het om gaat: zoveel mogelijk clicks binnenhalen. Want, hoe meer bezoekers, hoe meer advertenties, hoe meer geld.

Niet aanspreken

Hoeveel de makers verdienen, is niet bekend. De makers van de ‘ongelofelijke’ en ‘bizarre’ berichten zijn vaak moeilijk te achterhalen. En dat is een probleem, zegt Mark Deuze, hoogleraar Mediastudies aan de Universiteit van Amsterdam. „Een journalist kun je aanspreken op zijn gedrag, maar de makers van dit soort berichten daardoor niet.”

Een aantal van die merken hebben meer likes op Facebook dan traditionele nieuwsmedia. Zo heeft Ongelooflijk 950.000 likes. Ter vergelijking: de NOS heeft er 782.000. „Onze aandacht gaat nu eenmaal uit naar seks, zonde en sport”, verklaart Deuze de enorme aantallen likes van de ‘pulppagina’s’. „Het zijn allemaal sensationele, buitengewone zaken, die op een geen enkele manier stroken met wat we zouden verwachten. Daar klikken we nu eenmaal graag op.”

Minder in de tijdlijn

Volgens Deuze zijn de clicks op zich vrij onschuldig. „De meeste mensen weten dat ze berichten met een korreltje zout moeten nemen.” Maar, benadrukt hij, de adder zit ‘m in dat we wel in staat moeten zijn om de neppe berichten eruit te vissen. „Dat is deels een taak van journalisten: het is belangrijk dat je bij ingewikkelde verhalen publiceert hoe je tot je werk bent gekomen.”

Wel zagen de onderzoekers een opvallende omslag: sinds de zomer van 2017 publiceren de ‘pulpnieuwspagina’s’ meer en meer berichten, maar die worden steeds minder geliket en gedeeld. Mogelijk komt dat doordat Facebook ervoor zorgt dat mensen zulke berichten minder vaak in hun tijdlijn te zien krijgen.

Peter Burger, een van de onderzoekers en docent journalistiek aan de Universiteit Leiden, denkt dat de omslag zich afgelopen jaar heeft doorgezet. „Facebook weet al heel lang dat dit soort desinformatie een probleem is. Ze proberen het weg te drukken in de nieuwsfeed. Facebook zelf zegt dat ze het met 80 procent hebben teruggedrongen. Dat kunnen wij niet controleren. Maar we zien wel dat makers van nepnieuws het moeilijker hebben.” Volgens Burger wijken ze onder meer uit naar Twitter, in de hoop dat ze daar nieuwe bezoekers kunnen lokken, „maar dat gaat een stuk minder hard”.