Naomi Defoer Nieuws 28 jan 2019, 18:00

Leestijd: 4 minuten

‘Ook als niet-arts mocht ik zijn penis wel zien’

Huisarts Adriaan (35) heeft weleens een patiënt in zijn spreekkamer gehad die aangaf seks met hem te willen. „Het begon al bij binnenkomst op mijn spreekuur, toen ze mij een hand gaf en daarna met haar handen wapperde en mijn piemel raakte."

En hij is niet de enige. 32 procent van de verpleegkundigen kreeg in 2017 te maken met ongewenst seksueel gedrag op de werkvloer. Gevolgd door 27 procent van de verzorgenden. Daarmee stijgt zorg en welzijn ver uit boven andere beroepsgroepen. Als daar andere vormen zoals intimidatie, geweld en pesten bij betrokken worden, torent zorg en welzijn er zelfs bovenuit met 52 procent. Dat blijkt uit cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS).

Penis

Ook de 28-jarige Elisa heeft weleens te maken gehad met seksuele intimidatie. „Er werd een oudere man binnengebracht die duidelijk pijn had aan zijn penis", vertelt de arts assistent op de spoedeisende hulp. „Toen de arts en ik netjes vroegen of we er even naar mochten kijken, gaf hij als antwoord dat het oké was omdat wij immers artsen zijn. Direct daarna voegde hij eraan toe dat we ook best naar zijn penis hadden mogen kijken, als we geen artsen waren geweest. In eerste instantie moest ik lachen, later besefte ik pas dat ik mij echt seksueel geïntimideerd voelde."

Op het moment dat je seksuele intimidatie ervaart zijn er volgens Ellen Laan, hoogleraar seksuologie bij het AMC, twee dingen die je kunt doen in zo’n situatie: „Ten eerste: direct aangeven dat iemand ermee op moet houden en uitleggen dat je het gedrag van de ander als onprettig ervaart. Ten tweede, als je er niks van durft te zeggen: meld het bij een leidinggevende of een vertrouwenspersoon."

Het is volgens Laan niet gek dat Elisa moest lachen. „Zoiets gebeurt altijd onverwachts, waardoor je kunt schrikken en gaat lachen, omdat je je enorm ongemakkelijk voelt", legt ze uit. „De meeste mensen willen beleefd blijven, dan geef je in zo’n situatie niet zo makkelijk lik op stuk. Daarnaast kan het zijn dat je bevriest van de schrik of dat je niks durft te zeggen vanwege de ongelijke machtsverhouding, uit angst voor bijvoorbeeld een slechte beoordeling of een aantekening."

Preuts

De seksuologe denkt dat seksuele intimidatie vooral tot stand komt door structurele seksuele ongelijkheid tussen mannen en vrouwen. „Het begint eigenlijk al bij de opvoeding, waarbij enorm gestereotypeerd wordt", legt ze uit. Jongens worden opgevoed als stoere jagers, die vooral niet te gevoelig mogen zijn en het initiatief moeten nemen op het gebied van seks. Vrouwen daarentegen worden gezien als de grensbewakers, de verantwoordelijken. Hierdoor wordt hen vaak verweten dat het hun eigen schuld is of dat ze het zelf wel uitgelokt zullen hebben."

Janneke (24), verzorgende in een verpleeghuis: „Mannelijke cliënten vragen wel eens of ik bij ze wil blijven slapen die nacht. Ook slaan ze slaan wel eens op mijn kont, daar zeg ik direct iets van."

Laan vindt dit een typisch voorbeeld van de seksuele ongelijkheid tussen mannen en vrouwen. „De man denkt dat hij zomaar op de billen van een vrouw mag slaan. Een negatieve reactie wordt vaak afgedaan als preuts, terwijl dit niks te maken heeft met preutsheid, maar juist met integriteit. Je moet onder alle omstandigheden van billen afblijven, dat doe je maar bij je partner!"

Volgens Laan kan (non)verbale seksuele intimidatie even erg zijn als lichamelijke intimidatie. „Het is per mens verschillend hoe je iets ervaart en daarbij ligt het aan je verleden", verklaart ze. „Stel je hebt eerder een seksueel misbruik meegemaakt, dan kan een simpele opmerking als ‘je ziet er lekker uit’ enorm veel schade veroorzaken. Of je bent tig keer nageroepen op straat en je krijgt dezelfde opmerking één keer te horen op werk, dan kan dat schadelijk zijn of gevoelens van onveiligheid oproepen."

Vooral vrouwen

Of er anno 2019 meer sprake is van seksuele intimidatie dan vijf of tien jaar geleden, durft Laan niet te zeggen. Wel geeft ze aan dat het vooral om vrouwen gaat. „Vrouwen worden vaker seksueel geïntimideerd dan mannen, al zijn er ook mannen die ermee te maken krijgen."

Huisarts Adriaan dacht eerst dat het wapperen per ongeluk gebeurde.  „Maar even later stelde ze dus die vraag. Ik heb gezegd dat ik haar daar niet bij kon helpen en heb haar gevraagd of ze nog andere vragen had. Later bleek ze manisch (ernstige stemmingsstoornis red.) te zijn, waardoor ze dus ontoerekeningsvatbaar was. Ik heb er daarom nooit een melding van gemaakt."

Adriaan is niet de enige die geen melding maakt van seksuele intimidatie. „De meeste patiënten die ik spreek doen geen melding of aangifte. Hierdoor is het erg moeilijk om met precieze aantallen te komen", zegt seksuologe Laan. Ze onderstreept het belang van openheid door andere #MeToo. „Ik vermoed dat het de laatste decennia makkelijker is om er mee naar buiten te treden", zegt ze. „Laatst las ik nog een artikel van een vrouw van inmiddels 72 jaar oud, die op jonge leeftijd verkracht is en daar nu mee naar buiten durfde te komen. De hashtag #MeToo of artikelen erover kunnen daarbij enorm helpen."