Jelmer Visser Nieuws 11 jan 2019, 16:50

Leestijd: 3 minuten

Magnetische noordpool verplaatst zich rap oostwaarts

Geologen kunnen niet verklaren waarom de magnetische noordpool van de aarde de afgelopen jaren steeds sneller lijkt te veranderen, zo meldt het wetenschappelijke tijdschrift Nature.

Deze noordpool, die belangrijk is voor het gebruik van kompassen en andere navigatieapparatuur, verplaatst zich in een steeds hoger tempo oostwaarts. Rond 1900 lag dit punt ergens in het noorden van Canada, nu ‘steekt’ de noordpool de oceaan over richting Siberië.

Magnetisch veld

Deze plotselinge grillige variaties zijn nog niet eerder waargenomen door wetenschappers maar het is wel degelijk aanwezig: de magnetische Noordpool – niet te verwarren met de geografische noordpool – is in een steeds hoger tempo aan de wandel gegaan. Dit punt wordt bepaald door de gigantische aardkern die bestaat uit gloeiend heet gesmolten ijzer.

Hoewel het magnetisch veld wel vaker in beweging is, gaat de verplaatsing nu zo snel dat experts op het gebied van geomagnetisme een bijzonder besluit moeten nemen. Op maandag 15 januari zullen zij het zogenaamde Magnetische Model van de Wereld noodgedwongen een update moeten geven. Dit model vormt de basis voor bijna elk moderne vorm van navigatie zoals de TomTom in de auto, het navigatiesysteem in de zeevaart en Google Maps op je telefoon.

Updates komen wel vaker voor, laatste keer dat dit gebeurde was in 2015. Toen gingen de experts er vanuit dat deze tot 2020 betrouwbaar zou blijven. Toch moeten ze nu bijna een jaar eerder al een nieuwe versie lanceren. Let wel: de magnetische noordpool heeft dus GEEN invloed op breedtegraden en het daarbij horende koude klimaat. Dat is de geografische noordpool, die op een vast punt staat en hier vrij weinig mee te maken heeft.

https://giphy.com/gifs/GSZide2qFVmHS

Polenwissel

Wat gebeurt er nou exact diep onder het aardoppervlak? In 2016 vond er een geomagnetische schok plaats onder Zuid-Amerika die het magnetisch veld verstoorde. De timing van deze schok was zeer onhandig, omdat er het jaar daarvoor net een nieuwe versie van het Magnetische Model van de Wereld was uitgebracht. Door de magnetische storm werd het model van een jaar oud al vrij snel onnauwkeurig.

Ook de onvoorspelbare en steeds snellere verschuiving van de magnetische noordpool maakt de zaken bijzonder complex. In 1831 werd deze noordpool voor het eerst waargenomen, toen lag hij nog in het noorden van Canada. Bijna 190 jaar later is de reis richting Siberië al in volle gang, op dit moment bevindt dit punt waarop kompassen het noorden aangeven zich enkele honderden kilometers ten zuiden van de geologische noordpool.

Is er een wisseling van de noord- en zuidpool aanstaanden? Dat kan, met onregelmatige intervallen wisselen de magnetische noord- en zuidpool elkaar af op de planeet. De laatste keer dat dit gebeurde was 780.000 jaar geleden, maar er zijn ook poolkeringen geweest met veel kortere intervallen. Gemiddeld gebeurt dit elke 200.000 tot 300.000 jaar dus we zijn al behoorlijk over tijd. Wetenschappers denken dat er tussen nu en het jaar 4000 opnieuw zo’n wisseling zal plaatsvinden.

https://giphy.com/gifs/21I4BYLtKyyKQClLpp

Apocalypse?

Deze poolwisseling vindt niet plaats van de een op de andere dag, maar zal decennia of eeuwen duren. Deze geheimzinnige omkering speelt in veel complottheorieën en apocalypseverhalen een belangrijke rol: zo wordt door sommigen beweerd dat bij zo’n kering het magnetisch veld volledig wegvalt, wat de weg vrijmaakt voor dodelijke gammastraling van de zon. Dit is echter niet het geval. En mocht dit wel gebeuren dan worden we ook nog beschermd door onze atmosfeer. Mocht die wegvallen? Dan zijn we allemaal binnen een paar minuten dood.

Ook in de rampenfilm The Day After Tomorrow vindt een snelle poolverwisseling plaats met alle gevolgen van dien. Dit is echter aantoonbare onzin, wetenschappers zijn er eveneens achtergekomen dat massa-extincties en poolkeringen niet dezelfde patronen volgen. Meteorieten, plaattektoniek, klimaatverandering en mensen zijn doorgaans veel beter in het veroorzaken van massale uitsterfgolven.

Wat er dan precies wel verandert, is lastig te voorspellen. Trekvogels en zeezoogdieren die het magnetisch veld gebruiken voor hun navigatie, zullen andere routes vliegen of in de war raken en ook kompassen zullen de huidige zuidpool op het noordelijk halfrond als de noordpool aanwijzen. Maar de apocalypse die al het leven zal uitroeien, zal vermoedelijk een andere oorzaak hebben.