Anne Kersten Nieuws 16 jan 2019, 19:35

Leestijd: 4 minuten

Hoe nu verder met de brexit?

De kogel is door de kerk. Theresa May heeft de motie van wantrouwen overleefd en gaat door als premier van het Verenigd Koninkrijk (VK). De stemming overleefde ze met een krappe 325 stemmen tegen de motie.

Maar wat nu, is de grote vraag die zowel in het land als in de Europese Unie (EU) gesteld wordt. Haar brexitdeal, zoals hij begin deze week was, is op spectaculaire wijze weggestemd. Betekent dat dat er helemaal geen brexit meer gaat komen?

Tijd

„Nee”, stelt brexit-expert Jan-Willem Thoen, werkzaam bij adviesbureau PwC. „Alle scenario’s liggen momenteel open, maar het belangrijkste element is tijd. En dat heeft May niet.” De deadline voor de brexit ligt namelijk op 29 maart en als er voor die tijd geen afspraken zijn gemaakt, vertrekt het Verenigd Koninkrijk uit de Europese Unie (EU) zonder afspraken. Dat volgt uit het Europese verdrag en daar is vorig jaar door het Britse parlement mee ingestemd.

„Een vertrek uit de EU zonder afspraken heeft een enorme impact op zowel de Engelse als de Europese economie”, aldus Thoen. „En zo’n vertrek zou ook veel vragen oproepen: wat gebeurt er met de Britten die nu in Nederland wonen? En hoe wordt de handel tussen Nederland en het VK beïnvloed?” Als de EU zonder afspraken vertrekt betekent dat namelijk controles en heffingen aan de grens, en dan kan het makkelijk een paar dagen in beslag nemen om goederen in het VK te krijgen. „Een meerderheid van het Verenigd Koninkrijk wil dit niet, maar de brexiteers vragen ‘welke prijs willen we betalen om deze consequenties te voorkomen’. En de prijs zoals in deze deal stond beschreven was duidelijk te hoog.”

Een dikke zeventig dagen nog, en dan moet duidelijk zijn wat het Verenigd Koninkrijk gaat doen met haar brexit. Thoen onderscheidt een aantal mogelijke scenario’s.

Heronderhandelen

Zoals de huidige deal nu op tafel ligt, is hij onacceptabel. Er kan wel heronderhandeld worden, maar of dat een oplossing is, is onwaarschijnlijk. Na het uitstellen van de brexitstemming probeerde May namelijk ook al met de EU te onderhandelen over de deal, maar daar werd geen haarbreed toegegeven. De EU wil best verduidelijking geven, maar niet aanpassen. Kleine kans dat dit lukt dus.

Andere deal

Wat wel mogelijk is, is een ander soort deal. De EU had het eerder over verschillende modellen die het heeft met verschillende landen. Zoals het Noorse of het Canadese model. In het Noorse model zou de VK geen volwaardig lid zijn, maar wel vrij verkeer van goederen hebben. Het probleem is alleen dat dit model op alle punten van de brexit afvalt: met het Noorse model zou namelijk nog steeds onbeperkte immigratie zijn en zou ook het Europese recht van toepassing blijven.

Bij het Canadese model zoals May voor ogen stond na de uittreding is dat niet het geval, maar dan blijven de grensproblemen een ding. Dit model geeft namelijk wel handel, maar zorgt ook voor vele checks en formaliteiten aan de grens. Daarnaast lost dit het Noord-Ierse probleem niet op, wat juist een heet hangijzer is.

Terugdraaien

May zou ervoor kunnen kiezen de brexit terug te draaien. Dat zou echter een nederlaag in de overtreffende trap betekenen. Ook kan ze hier alleen voor kiezen als ze de steun van het Britse parlement heeft, waar een kleine kans op is.

Nieuw referendum

Dit lijkt Thoen geen logische stap. Hij denkt dat er dan nog eerder een referendum zal volgen over de deal die May probeerde te sluiten. De mening van de Britten is volgens de opiniepeiling – die het meestal bij het rechte eind heeft – tamelijk onveranderd. De peiling geeft namelijk nog steeds een plusminus 50/50 verdeling aan. De brexiteers zijn alleen maar kritischer naar de EU gaan kijken, omdat die laatste niet bepaald toegeeft in de brexit-onderhandelingen.

No deal

Geen afspraak blijft natuurlijk ook een optie. Volgens politicus Boris Johnson is er in principe geen handelsovereenkomst nodig: met China en Amerika wordt ook gewoon handel gedreven, zonder dat er een overeenkomst mee is. Het is alleen wel duurder, complexer en we zijn een stuk kritischer naar elkaar toe.

Uitstel

Wat sowieso kan is het uitstellen van de deadline. De EU heeft al aangegeven te kijken naar de mogelijkheid om de datum 29 maart 2019 op te schuiven naar 2020. Met uitstel van de uittredingsdatum is er tijd om met elkaar in gesprek te gaan over een nieuwe oplossing. Thoen verwacht wel dat de EU uitzicht zal willen hebben op wat er besproken zal worden en waar die onderhandelingen naar toe zullen gaan.