Erik Jonk Nieuws 24 jan 2019, 07:00

Leestijd: 5 minuten

‘Emma wilde leven, maar haar ziekte helaas niet’

Zelden zal een documentaire bij de Nederlandse tv-kijker zo hard binnengekomen zijn als Emma wil leven. Donderdagavond gaat het anorexia-verhaal als theatervoorstelling in première. 

De indrukwekkende tv-docu Emma wil leven van Jessica Villerius over de anorexiastrijd van tiener Emma bleek een eyeopener voor deskundigen, liet iedereen zien dat anorexia een ziekte is en leverde ontelbaar veel reacties op.

Film van de laatste weken

Eigenlijk hebben we het ook over het werk van Emma zelf. Het meisje dat vanaf haar twaalfde tegen een verschrikkelijke eetstoornis streed, filmde namelijk de laatste weken van haar leven. Emma redde het helaas niet. Zij vroeg in haar beelden om een documentaire, zodat andere slachtoffers van een eetstoornis er steun in konden vinden. Emma wilde vooral leven – vandaar de titel – maar ze kon het monster anorexia dat haar van binnen volledig opvrat, niet verslaan. In april 2016 overleed zij in een Portugese kliniek. Ze was 18 jaar.

Nederland is haar nog niet vergeten en dat zou Emma mooi gevonden hebben. Op 10 januari verscheen een boek van Josha Zwaan over het waargebeurde verhaal, vanavond is de première van een theaterversie van Solo Stories. Ze heten beide weer Emma wil leven. Vijftig uur voor de première in Zaandam schoof Metro aan bij Lisse Knaapen (25). De actrice uit Rotterdam speelt Emma wil leven in een monoloog van 1 uur en 20 minuten in meer dan tachtig theaters.

Marco Borsato

De voorstelling is totáál iets anders dan haar debuut in april 2016, de maand dat Emma dus overleed. Direct vanuit de schoolbanken greep Lisse de hoofdrol in de 3D-musical Sky, een enorme productie van onder meer Marco Borsato die uiteindelijk flopte. Dat lag bepaald niet aan Lisse die een prachtige vuurdoop en goede recensies kreeg. Regisseur Benno Hoogveld zag later dat de nog jonge actrice de zware monoloog in haar eentje moest kunnen volbrengen.

,,Dit was een nogal intiem proces”, zegt ze dan ook. ,,Maar ik geniet ervan. Met mijn regisseur heb ik ook de ouders van Emma en haar kinderarts kunnen ontmoeten, hun informatie verwerkt en daarvan met Benno weer iets moois gemaakt. De ontmoeting met de ouders vond Lisse spannend. ,,Ik wist niet precies waar zij stonden in hun rouwproces. Maar het was hartelijk, intiem op de goede manier. Haar moeder zei gelijk: Emma vindt het goed dat jij dit gaat spelen. Wij vinden het goed, dit klopt helemaal. Fijn hoor, dat wil je toch horen.” Haar vader sloot af met: Emma is van ons, maar de voorstelling is van jullie. Dat gaf me ademruimte.”

De ziekte begrijpen

Nóg spannender was een generale repetitie voor vijftig mensen. Alle vijftig waren familieleden (ook twee zussen), vrienden of behandelaars van Emma. De ouders zullen ook bij de première zijn, net als docu-maakster Jessica Villerius. Lisse: ,,Gelukkig werd er goed gereageerd. Iedereen wil dat dit verhaal verteld en dat de ziekte begrepen wordt. Eigenlijk doen we het allemaal een beetje samen.” Ook mensen die de voorstelling al zagen tijdens de try-outs, reageren goed. In de foyer vouwt Lisse samen met bezoekers volgens een Japanse traditie kraanvogels, die je aan iemand kunt opdragen. ,,Dat vouwen brengt de gesprekken op gang.”

De shockerende beelden van een extreem magere Emma die de tv-kijker voorgeschoteld kreeg, zie je in het theater niet. Dat maakt het misschien net iets toegankelijker. Het grote probleem van Emma zie je natuurlijk wel. Lisse: ,,Mijn eigen interpretatie over dat probleem is dat Emma heel slim was, een heel groot doorzettingsvermogen had en dat in de gevaarlijke combinatie met onzekerheid en een laag zelfbeeld. De anorexia liet haar zóver doorgaan, dat ze zelfs doodging. Ik denk dat ik dat nooit zal begrijpen.”

Meer onderwerp van gesprek

Waar de tv-documentaire over Emma’s laatste weken ging, speelt Lisse haar vanaf de start van haar ziekte. ,,Ik laat ook haar persoonlijkheid zien en hoe grappig ze was. Ik ben blij dat anorexia na de docu van Jessica veel meer onderwerp van gesprek is geworden. Ik krijg nu ook veel privé-berichtjes, bijvoorbeeld van een meisje dat stuurde: ‘Respect dat je dit speelt, ik heb het zelf’. Ik dacht ‘respect voor mij?? Respect voor jezelf, dat je ermee dealt en dat je naar de voorstelling komt.”

,,Weet je”, besluit Lisse, ,,dat willen leven zit in veel mensen. Dat niét willen leven zit in de ziekte. Emma wilde leven, haar ziekte helaas niet. Emma heeft zelfs niet opgegeven. Die ziekte is zo groot geworden, dat het verwarrend werd. Je zou kunnen denken dat Emma het heeft opgegeven, maar dat is niet het geval. De ziekte won.”

Kom alsjeblieft wel

Mensen die niet naar de voorstelling durven komen kijken, raadt Lisse aan om het juist te doen. ,,Kom alsjeblieft wel. We kunnen het er daarna over hebben hè!”

‘Niet de docu even nadoen’

Regisseur Benno Hoogveld heeft de docu van Jessica Villerius niet willen namaken, juist niet. ,,Veel mensen zeggen grappig genoeg wel dat Lisse op Emma lijkt, maar daar heb ik geen rekening mee gehouden. Met de ouders spraken we ook af dat we geen voorstelling over hun dochter zouden maken, maar over een meisje dat de eetstoornis heeft. En dat we Emma’s verhaal daar heel goed voor konden gebruiken. Dit verhaal is breder, zodat meer mensen zich kunnen inleven.” Lisse: ,,Het is universeler dan alleen ‘het eten’.”

De speellijst van Emma wil leven vind je op Solostories.nl.