Jelmer Visser Nieuws 18 dec 2018, 17:30

Leestijd: 3 minuten

Saturnus verliest kenmerkende ringen in ‘rap tempo’

Saturnus is misschien wel de meest kenmerkende planeet van ons zonnestelsel. De ijskoude gasreus, die 95 maal massiever is dan de Aarde, staat vooral bekend om zijn bewegende ringbanen.

Nu is er met deze ringen iets aan de hand, het ‘regent’ structureel grote hoeveelheden waterijs uit de ringsystemen. Volgens wetenschappers zullen ze daarom op termijn verdwijnen.

🚨 Ring the alarm! 🚨 Scientists from @NASAGoddard have discovered that not only are Saturn's rings younger than previously thought, but also that the rings are actually disappearing at a rapid pace through a process called "ring rain." Read more: https://t.co/gWuLm17AFF pic.twitter.com/HXDKVsJwTy

— NASA (@NASA) December 18, 2018

Ring the alarm

Volgens onderzoeker James O’Donoghue zou er per half uur een olympisch zwembad aan water verdwijnen in het heelal, dit vertelde hij aan het wetenschappelijke tijdschrift Scientas. Deze ruimteregen werd waargenomen door de ruimtesonde Cassini en observaties vanuit het Keck observatorium op Hawaii.

Is het dan volgend jaar al klaar met de ringen van Saturnus? Nee dat ook niet. Het rappe tempo moet vooral in een geologische context worden gezet, de planeet zal naar schatting nog 100 miljoen jaar het opmerkelijke kosmische sierraad, dat door zwaartekracht op zijn plaats wordt gehouden, om zich heen houden. Wat is 100 miljoen jaar nou helemaal op het ‘leven’ van een planeet die meer dan 4 miljard jaar oud is? Ongeveer twee jaar op een mensenleven van 90 jaar, om het in perspectief te zetten.

De astronomen kwamen de neerslag op het spoor nadat ze de infrarode gloed rondom Saturnus onder de loep namen. Toch heeft Saturnus niet altijd een ring gehad, onderzoekers hebben aanwijzigingen dat dit accessoire ‘slechts’ 100 miljoen jaar geleden ontstond. Mochten er dus fictieve intelligente dinosauriërs met een moderne telescoop naar de nachthemel in het Jura-tijdperk hebben gekeken, dan hadden zij wellicht een zesde planneet van de zon zonder ring waargenomen.

This NASA gif shows the different ring segments that surround Saturn. The narrow F ring marks the outer boundary of the main ring system. pic.twitter.com/ln8BmGcZQ6

— AstronomyClubSA (@astronomyclubsa) November 28, 2016

Astronomische collisies

Maar hoe komt een planeet eigenlijk aan zijn ringen? Daar zijn botsingen tussen manen en/of hemellichamen voor nodig. En manen, daar heeft Saturnus er nogal wat van. Deze manen variëren in grootte van enkele kilometers tot het formaat van Titan: een maan met een diameter van 5000km en groter is dan de planeet Mercurius. Op dit moment zijn er 65 manen rond Saturnus waargenomen.

Dit waren er in het verleden meer, aangezien sommigen een botsing met planetoïde, komeet of andere maan niet hebben overleefd. Het puin van deze botsingen beweegt zich al miljoenen jaren om het magnetisch veld van de gasplaneet met een oppervlaktetemperatuur van -178 graden Celsius heen.

Hoewel Saturnus erom bekend staat, is het niet de enige object van ons zonnestelsel met een planetaire ring. Ook de andere gasreus Jupiter en ijsreuzen Uranus en Neptunus hebben zo’n koele ring. Deze zijn echter wel flink bescheidener van omvang.

https://twitter.com/universal_sci/status/1061780008111427586

Ring om de aarde?

In theorie zou de Aarde ook een ring kunnen krijgen, hiervoor is een zeer groot stuk ruimtepuin nodig die onze maan naar de maan kan helpen. Dit zou de leefbaarheid op onze planeet niet bepaald ten goede komen, maar weer wel fraaie plaatjes voor Instagram opleveren. Daarnaast zou het door de weerkaatsing van de deeltjes met zonlicht nooit meer echt donker worden op het aardoppervlak.

Er zijn zelfs theorieën dat onze planeet een ring had in zijn jonge jaren. 4,5 miljard jaar geleden, toen het universum nog een stuk gevaarlijker was, zou de Aarde in botsing zijn gekomen met de speculatieve planeet Theia. Volgens de Great Impact Theory moet Theia ongeveer het formaat van Mars hebben gehad en onze thuisplaneet met een schampschot geraakt hebben. Geen voltreffer dus, maar desalniettemin waren gevolgen van astronomische omvang.

Deze kolossale botsing moet zo desastreus geweest zijn dat uit deze impact zowel onze maan als een ring van puin zijn ontstaan. De ring is met de tijd verdwenen maar de huidige maan is volgens deze hypothese een blijvende herinnering aan de catastrofale gebeurtenis in de vroege jeugd van de Aarde.