Ingelise de Vries Nieuws 25 sep 2018, 13:59

Leestijd: 5 minuten

‘Met data weggeven, geef je ook een stuk macht weg’

Even Facebook checken, dan Metro lezen en vervolgens online toch maar dat paar nieuwe schoenen aanschaffen. We surfen wat af en we kunnen ons uren vermaken met de apps op onze smartphones. Niks mis mee, zou je denken. Toch blijkt dat minder veilig dan veel consumenten denken. Veel Nederlanders lekken constant allerlei informatie via hun telefoon, tablet of computer, blijkt uit onderzoek van de Consumentenbond.

Niet goed beveiligd

We hebben onze apparaten massaal niet goed beveiligd, terwijl de mogelijkheden er wel zijn. Zo’n 95 procent van de Nederlanders heeft geen adblocker op de smartphone en 81 procent heeft er geen een op de pc. Daardoor kunnen bedrijven precies zien wat het surfgedrag van consumenten is.

Het onderzoek werd gedaan onder 1800 consumenten. Daarvan vergeet het grootste deel uit te loggen bij Google en Facebook als ze verder surfen. Dat zorgt ervoor dat commerciële partijen kunnen registreren wat consumenten op andere websites doen.

Onverwachte gevolgen

Maar is dat eigenlijk wel zo erg? „Surfgedrag kan opeens worden gebruikt voor doeleinden die mensen niet hadden voorzien”, legt Bits of Freedom-beleidsadviseur David Korteweg uit. „Een goed voorbeeld daarvan is Cambridge Analytica. Er werd informatie verzameld door quizjes aan te bieden op Facebook. Daardoor werd er best intieme informatie vergaard. Dat is gebruikt om mensen heel specifiek te benaderen met politieke boodschappen.”

In eerste instantie kan het dus lijken alsof je niks te verbergen hebt, in de praktijk blijkt dat sommige informatie verbergen toch wel praktisch kan zijn. „Met al die data kun je mensen heel specifiek en individueel beïnvloeden. Het is een stuk macht dat je weggeeft en je wordt kwetsbaar voor beïnvloeding.” In het geval van Cambridge Analytica betrof het een persoonlijkheidstest waar veel persoonlijke informatie door lekte. „Bij een persoonlijkheidstest denk je vooral: leuk, dat wil ik wel weten. Ondertussen is de informatie in verkeerde handen gevallen. De voorwaarden waarmee je akkoord gaat voordat je je die data weggeeft, zijn vaak moeilijk te doorgronden en de risico’s zijn vaak lastig in te schatten.”

Gevaarlijk en verslavend

Gevaarlijk is het dus niet in de zin dat je bang moet zijn dat je letterlijk wordt afgeluisterd („Daar is geen concreet bewijs voor.”) of dat je ineens zult worden verdacht van allerlei misdrijven. Het gevaar zit ‘m veel meer in hoe beïnvloedbaar je bent en het gevolgen kan hebben hoe je in een hele andere context behandeld wordt. „Er zijn discussies over microtargeting door politieke partijen die groepen tegen elkaar opzetten. Of over het algoritme van YouTube dat telkens nieuwe filmpjes aanbeveelt met steeds meer extreme inhoud als gevolg van het feit dat het algoritme tot doel heeft zo lang mogelijk je aandacht op te eisen voor reclamedoeleinden.”

Wellicht herken je dat gevoel: je krijgt een notificatie op je telefoon, je ziet een video met een interessante titel of dit wordt écht de laatste swipe of Tinder. Het is moeilijk om niet te kijken. „Het belang van die partijen is om je zolang mogelijk te laten kijken. Daarom moet je geprikkeld worden. Je smartphone wordt een soort gokapparaat, het zijn dezelfde triggers. Er is altijd weer iets nieuws dus je gaat toch even kijken.” Een soort verslaving dus.

Technische en juridische oplossingen

Gelukkig is het niet alleen maar doemdenken, er zijn inmiddels ook talloze oplossingen. Zo installeer je vrij makkelijk een extensie in je browser en smartphone om trackers te blokkeren. Daarmee wordt je surfgedrag niet door derden getrackt. Korteweg raadt onder andere Privacy Badger aan. Ook kun je kijken naar uBlock of Ghostery om jezelf te beschermen. Voor je smartphone bestaan er verschillende apps die voorkomen dat je surfgedrag wordt getrackt. „Er is ook een juridisch raamwerk die best wat zaken niet toestaat. Dat moet wel worden gehandhaafd. De strikte regels zijn er, nu moeten ze worden nageleefd.”

Recht op inzage

Mocht je benieuwd zijn wat voor informatie bedrijven van jou verzamelen, dan heb je het recht om dat in te zien. „Dat is vaak lastig bij dit soort partijen. Eerst moet je erachter komen wie het zijn, dan moet je ze aanspreken en een inzageverzoek indienen. Vaak moet je de unieke code uit de cookie achterhalen om het op te vragen. Dat is dus niet eenvoudig.” Via Google kun je wel zien wat voor informatie er verzameld wordt. Log in op je Google-account en check via de Privacy Check wat er allemaal wordt opgeslagen.

Ook op je smartphone is te zien welke gegevens er allemaal worden getrackt via ‘Locatie’ en ‘Privacy’. Bij de meeste diensten die je gebruikt kun je instellen wat er wordt opgeslagen. „Het probleem is dat het bij de meeste diensten standaard is dat je vanalles deelt. De diensten worden zo ontwikkeld, dat je die instellingen ook maar zo laat. Dat moet natuurlijk andersom zijn.” Vergeet tijdens je online privacyrondje dus ook niet om de verschillende apps die je gebruikt te controleren.

Geen notificaties

En wat betreft die verslaving? „Zet je notificaties uit! Dat is echt een aanrader. Ontwerpers hebben een verantwoordelijkheid om producten te maken die ook in het belang zijn van de eindgebruiker. Maar als je businessmodel is dat je advertenties verkoopt, heb je er meer aan als mensen langer kijken. Het is dus lang niet altijd in het belang van de eindgebruiker.” Scheelt je ook een hoop verleiding om onnodig op je smartphone te kijken.