Kyrie Stuij Nieuws 6 jun 2018, 15:24

Leestijd: 2 minuten

‘Grootste partij niet automatisch bestuurder’

De meeste stemmen krijgen, maar niet mogen besturen. In tien gemeenten is de grootste politieke partij in de coalitievorming buitenspel gezet, blijkt uit onderzoek van het nieuwsplatform Stadszaken. Het ‘populairste jongetje’ van de klas staat hierdoor langs de zijlijn. Hoe verontwaardigd mag hij zijn?

,,Kiezersbedrog? Zeker niet’’, zegt Tom van der Meer, hoogleraar politicologie verbonden aan de Universiteit van Amsterdam. De coalitievorming hoort bij de democratie: een onderdeel van het spel. ,,Als we stemmen voor de gemeenteraad stemmen we op partijen die onze belangen gaan vertegenwoordigen. Daaruit moet vervolgens een samenwerking ontstaan. Het is niet zo dat de grootste partij automatisch het recht heeft op het besturen van een stad.’’

Oppositie

Dat gevoel leeft wel onder de buitengesloten partijen. Leefbaar Rotterdam is de bekendste, maar ook in bijvoorbeeld Tilburg, Ede, Barendrecht en Rijswijk is de partij met de meeste stemmen gedoemd tot het oppositiebankje.

‘Een schaamteloze klap in het gezicht van de Barendrechtse democratie’, schrijft Lennart van der Linden, fractievoorzitter van de partij Echt voor Barendrecht in een blog. Daarin roept hij kiezers op hun ongenoegen te uiten: ,,Mijn advies aan u: benader hen, bestook hen, bevraag hen. Leg hen het vuur aan de schenen. Overtuig hen van deze heilloze route.’’

Verstandig

Of het verstandig is om de grootste partij uit te sluiten, laat Van der Meer in het midden. Maar volgens de hoogleraar is het democratisch te verklaren. ,,Opvallend is dat de grootste partij door de versnippering tegenwoordig soms niet meer dan 25 procent van de stemmen haalt, maar daar wel het recht om te besturen aan ontleend. Maar zo werkt ons systeem niet. We zijn geen Amerika waar de grootste partij wint, in Nederland worden de partijen geacht een samenwerking te vormen. In sommige gevallen kan dat zonder de grootste partij.’’

‘Ja, het is volstrekt democratisch’, reageert Lennart van der Linden van Echt voor Barendrecht. Zijn partij won 45 procent van de stemmen, maar mocht niet meeregeren. ,,Maar in ons geval zie ik het ook als kiezersbedrog. Wanneer partijen voor de verkiezingen aangeven dat ze niet met een bepaalde partij gaan samenwerken, dan weet de kiezer wat die kan verwachten. Dat noem ik geen kiezersbedrog. In ons geval heeft geen enkele partij dit vooraf aangekondigd. Daardoor komen wij als partij, onze kiezers maar ook de kiezers van de andere partijen, bedrogen uit.’’

PVV

De uitsluiting van grote partijen in negen gemeenten dit jaar is opvallend. Landelijk werd vorig jaar na de Tweede Kamerverkiezingen de PVV als tweede grootste partij buitenspel gezet. Daarvoor overkwam het de landelijke PvdA, die zowel in 1977 als 1982 de meeste stemmen kreeg.