Sofie Smulders Nieuws 27 jun 2018, 14:59

Leestijd: 4 minuten

Buschauffeurs staken, maar wat is het nut ervan?

Menig busreiziger moet in ieder geval voor de rest van deze week alternatief vervoer zoeken. Reden: buschauffeurs van veel streekvervoersdiensten doen mee aan een grootschalige staking. Zij pleiten hiermee voor de derde maal dit jaar voor betere arbeidsomstandigheden. Reden voor Metro om de vraag te stellen: wat is het nut van staken?

Doel van de huidige stakingen

Te beginnen met de doelstellingen van de huidige stakingen: buschauffeurs strijden onder leiding van vakbonden FNV en CNV voor onder meer het verminderen van de werkdruk, een loonsverhoging van 3,5 procent (waar werkgevers nu 2 procent bieden) en fatsoenlijke afspraken over plaspauzes. In januari van dit jaar kwam het tot staken nadat onderhandelingen waren stukgelopen. Die stakingen hadden de opzet van een nieuwe cao tot gevolg, maar deze werd te slap bevonden. Dus legden buschauffeurs eind april wederom hun werk neer tijdens een landelijke staking. Met een zogenaamde estafettestaking staakten zij daarna telkens op andere plekken in Nederland. Vanaf woensdag 27 juni staken chauffeurs voor onbepaalde tijd.

Werkgevers lijken enigszins te buigen, maar tot een overeenkomst met vakbonden en chauffeurs komt het maar niet. „Het lukt maar niet om met werkgevers fatsoenlijke afspraken te maken over werkdruk en pauzes. Daarom leggen de chauffeurs hun werk nu neer”, staat er op de website van FNV. Hoe ‘wrang’ het ook is voor de reizigers, de vakbonden willen laten zien dat het menens is en daarom gaan de stakingen door totdat er een oplossing is gevonden.

Nuttig of niet?

Staken kan absoluut nut hebben, zegt Stefan Sagel, hoogleraar Arbeidsrecht aan de Universiteit Leiden. „Kijken we naar het verleden, dan zijn er verschillende voorbeelden te noemen waarbij geschillen onder de druk van een staking zijn opgelost.” Een daarvan is de langdurige staking van schoonmaakpersoneel, die leidde tot vieze stations.

Nederlandse vakbonden zijn niet zo van het staken. Sagel: „Ze gaan over het algemeen vrij prudent met dat soort dingen om. Nu wordt er hier het laatste jaar wel wat meer actie gevoerd, maar toch wordt er relatief vrij weinig gebruik gemaakt van het recht om te staken.” Als alternatief wordt er vaak geprobeerd om met ludieke acties iets voor elkaar te krijgen, zoals de ‘gratis reizen’-actie die in het verleden in het openbaar is gevoerd. Deze specifieke actie leidde ertoe dat chauffeurs een deel van hun salaris moesten inleveren, bij een reguliere staking vervalt het hele recht op loon.

Averechts

Staken kan ook averechts werken, vertelt Sagel. „De druk die er ontstaat zal altijd wel enig effect hebben, maar het komt ook voor dat werkgevers niet door de knieën gaan en zeggen: ‘tot hier en niet verder.’” Bij het verbieden van een staking wordt gekeken naar de impact op derde partijen. In het geval van het busvervoer zijn dat de reizigers, hebben we het bijvoorbeeld over scholen, dan zijn het ouders en kinderen. Sagel: „In beginsel is staken rechtmatig. De belangrijkste reden om stakingen te verbieden is onevenredige schade aan het adres van partijen die er niks mee te maken hebben. Daar kijkt de rechter op een gegeven moment wel naar.”

Dan is het aan de vakbonden om te beslissen of ze dermate tevreden zijn met de tot dusver geboekte resultaten om er genoegen mee te nemen. En vragen staat natuurlijk vrij, zo ook de leraren die over een paar maanden verder gaan met staken, maar de vraag is wel: wat is het effect? Een zeker risico zit er namelijk voor vakbonden wel in. „Als mensen niet meegaan, kun je als vakbond mooi in je hemd komen te staan.”

Druk

Backfiren moet het dus niet. Maar zet je als vakbond een actie op touw, dan heeft dat meestal wel enig nut. Om meerdere redenen, waaronder de media-aandacht. Sagel: „Het hangt heel erg van de omstandigheden en van de sector af, maar ik zie ook wel dat vakbonden steeds sluwer worden. Vroeger riepen bonden op tot een staking en dan zag je wel wie er op kwamen dagen. Tegenwoordig zitten bedrijven ingewikkelder in elkaar. Dan kun je door een paar mensen te laten staken veel voor elkaar krijgen.”

Een ander punt: conflicten tussen werknemers onderling. Dat zien werkgevers natuurlijk liever niet. Ook van die kant kan er een zekere druk uitgaan. Sagel: „Als de ene helft van de werknemers wel wil staken en de andere niet, dan kan dat leiden tot verstoorde verhoudingen op de werkvloer. Ook in die zin is de werkgever er echt wel wat aan gelegen om acties te voorkomen.“