Elselotte Smink Nieuws 29 apr 2018, 18:39

Leestijd: 3 minuten

Hoe(lang) doen we nog aan de Dodenherdenking?

Volgende week vrijdag is het weer 4 mei. Dan vindt al tientallen jaren de Nationale Dodenherdenking plaats. Door middel van onder andere twee minuten stilte om 20:00 uur herdenken we dan de oorlogsslachtoffers en omgekomenen sinds het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog.

Maar hoelang zullen we dat nog blijven doen? En op welke manier? Daar deed het Nationaal Comité 4 en 5 mei onderzoek naar met andere partijen.

‘Nooit afschaffen’

Uit die onderzoeken bleek dat veel Nederlanders (ruim driekwart van de ondervraagden) vinden dat de Dodenherdenking nooit mag worden afgeschaft. Zelfs als de allerlaatste mensen zijn overleden die de Tweede Wereldoorlog hebben meegemaakt. De herdenking heeft niet minder betekenis nu deze oorlog steeds verder in de geschiedenis komt, vinden Nederlanders.

Twee minuten stil

En zijn we netjes stil om 20:00 uur ’s avonds? Bijna acht op de tien mensen zijn dat wel, volgens het onderzoek. En alhoewel we in principe alle oorlogsslachtoffers herdenken, staan de meeste mensen toch stil bij de Tweede Wereldoorlog. Dit wordt dan ook gezien als belangrijkste historische gebeurtenis.

Een kwart van de ondervraagde Nederlanders herdenkt alle slachtoffers uit de hele wereld, van alle oorlogen die er ooit zijn geweest of die nog plaatsvinden.

Geschiedenis van de herdenking

Al sinds 9 mei 1945 vindt er een herdenking plaats. In eerste instantie omvatte die één minuut stilte, en werden alléén de Nederlandse slachtoffers in de Tweede Wereldoorlog herdacht.

Sinds 1961 wordt daar ruimer naar gekeken, en herdenken we alle oorlogsslachtoffers en mensen die omkwamen bij oorlogen en vredesoperaties sinds de Tweede Wereldoorlog. Dit is de officiële tekst:

Tijdens de Nationale Herdenking herdenken wij allen -burgers en militairen- die in het Koninkrijk der Nederlanden of waar ook ter wereld zijn omgekomen of vermoord sinds het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog, in oorlogssituaties en bij vredesoperaties. 

Toch is er vaak nog discussie over de herdenking geweest. En dan vooral over de vraag wie we precies moeten herdenken.

Herdenken van Duitsers

Zo omvat deze ruime opvatting in principe ook de Duitse slachtoffers in de oorlog en Nederlandse ‘collaborateurs’. Een Duitse ambassadeur zei in 2009 in een tv-programma dat ,,als we het met de verzoening serieus nemen, wij ook op de Dam horen te staan.” Daar gaf het Comité geen gehoor aan, dat lag nog te gevoelig. En: ‘verzoenen is iets anders dan herdenken’.

Omdat er naast de landelijke herdenking ook door plaatselijke comités herdenkingen worden georganiseerd, kunnen deze wel meer aandacht besteden aan bijvoorbeeld jonge Duitse dienstplichtigen die toentertijd in de oorlog meevochten. Of zij nodigen wel Duitse vertegenwoordigers uit bij de herdenking.

‘Witte’ slachtoffers

Naast de vraag of Duitse slachtoffers al dan niet moeten worden herdacht, rees de laatste jaren ook her en der de vraag of de herdenking niet te ‘wit’ is. Dat kreeg afgelopen dinsdag verder gehoor, toen er een Facebookpagina voor werd opgestart: ‘Geen 4 Mei Voor Mij’. In de groep werd zelfs opgeroepen de herdenking te verstoren omdat er teveel aandacht zou zijn voor witte slachtoffers.

Hiermee doelde de organisatie onder andere op het feit dat volgens hen de herdenking niet de slachtoffers van de politionele acties in Indonesië zou omvatten, maar wel de soldaten die aan de ‘racistische volkerenmoorden’ deelnamen. Of de actie daadwerkelijk zal gaan plaatsvinden, moet blijken – in elk geval houdt waarnemend burgemeester Van Aartsen het aangekondigde protest in de gaten. Ook op posts in de Facebookpagina wordt met veel kritiek gereageerd op het initiatief.

Wie herdenk jij met Dodenherdenking?