Sarah Sitanala Nieuws 16 apr 2018, 14:44

Leestijd: 5 minuten

De gevaren van social media voor kwetsbare personen

De maatschappij lijkt langzaamaan te worden wakker geschud door de gevaren van social media. De samenleving is het erover eens dat er meer maatregelen moeten worden genomen om mensen tegen de inbreuk op hun privacy te beschermen. Maar hoe zit dat met mensen die tegen zichzelf beschermd moeten worden? Zij maken ook gebruik van sociale media, en kunnen de gevolgen van hun acties vaak moeilijk overzien.

Want waar het voor een ieder tegenwoordig oppassen geblazen is met wat voor foto’s je plaatst en welke zoektermen je gebruikt, is dat voor mensen met een psychische aandoening nog veel lastiger. Zij zien nauwelijks gevaar, waar een ander dat wel zou zien. Metro sprak met Geertje Paaij, moeder van een dochter met psychosegevoeligheid.

Chatten

Paaij werd op een verschrikkelijke manier geconfronteerd met het gevaar van social media, toen haar dochter zeven jaar geleden uit een raam sprong op het moment dat zij een pistool tegen haar hoofd kreeg door een pooier met wie ze via Facebook in aanraking kwam.

De dochter van Paaij overleefde het ongeluk, en is nog steeds cliënte van een ggz-instelling. Op het moment dat Paaij erachter kwam dat haar dochter in de zomer van 2015- terwijl ze weer was opgenomen – op sociale media nietsverhullende foto’s en ongeremde teksten plaatste, besloot ze actie te ondernemen. „Ik zat met mijn handen in het haar en was wanhopig.”

Door het schrijven van een lezerscolumn in deze krant en een boek hoopte ze aandacht te generen voor het probleem. „Ik had als doel het bewustwordingsproces over het gebruik van sociale media door – met name – patiënten met een ernstige psychiatrische aandoening te vergroten.”

Veel aandacht

Maar ondanks het feit dat de column tot veel aandacht leidde, leverde het uiteindelijk niks op. De Kamervragen die werden gesteld leidden slechts tot politiek correcte antwoorden van de minister, en ook bij de ggz leidde het niet tot een oplossing. Het bracht Paaij tot het schrijven van het boek ‘Als je brein je bedriegt’ waarin patiënten, familie, psychiaters en vele anderen aan het woord komen.

Op dit moment geldt alleen de wet BOPZ waarin staat dat een patiënt de toegang tot een modern communicatiemodel ontzegd kan worden, als het op dat moment gevaarlijk is. „Zo’n papiertje met een verbod werkt niet. Niet alleen is het heel makkelijk om stiekem telefoons naar binnen te smokkelen, het draagt ook niet constructief bij aan een oplossing.”

Gevaren

Het is volgens Paaij onvoorstelbaar dat de instellingen het gevaar niet zien. „Dat de samenleving zich tegenwoordig 24 uur per dag online afspeelt ontgaat ze volledig. Voor iedereen is het moeilijk, laat staan voor kwetsbare mensen. Ze lopen daar met oogkleppen op als ze zeggen dat tijdens een opname contact met de buitenwereld wel mogelijk moet blijven. In feite zet je de patiënten gewoon in de digitale etalage.”

Paaij vervolgt dat de ggz als kerntaak heeft om kwetsbare mensen te beschermen en te begeleiden bij deelname in onze samenleving. „Juist in tijden als deze waarin de kranten constant volstaan over de gevaren die social media met zich meebrengen, en verhalen over pubers die aan sexting doen.”

De ggz verschuilt wat Paaij betreft teveel achter privacy. „Sociale media zijn open bronnen en die mag iedereen raadplegen. Hulpverleners moeten met patiënten hun gebruik van sociale media bespreken.”

Geen richtlijn

Gevraagd naar wat de juiste manier kan zijn zegt Paaij: „De juiste methode zou wat mij betreft zijn om de werknemers van iedere ggz van hoog tot laag sociale mediawijsheid bij te brengen, zodat ze dat met regelmaat in de vorm van bijvoorbeeld een spel aan patiënten kunnen uitleggen.”

Niek Kuijper van ggz Noord-Holland-Noord laat weten dat er inderdaad geen landelijke richtlijn is opgesteld voor het gebruik van social media onder patiënten. „Wat dat betreft heeft het boek van Geertje Paaij een signalerende functie, ze noemt het zelf een wake up call, en dat klopt ook wel. Het is overigens niet zo dat de komst van het boek ons nu pas de ogen heeft geopend. Wij zijn ons bewust van het feit dat het online leven tegenwoordig altijd en overal is, en dus ook in de zorg.”

Kuijper vervolgt dat er dan wel geen richtlijn is, maar dat ggz Noord-Holland-Noord een beleid heeft opgesteld waarnaar medewerkers handelen.  „We hebben het breder getrokken dan alleen social media, want we zijn ons ook bewust van de gevaren van online gokken, gameverslavingen, maar ook online shoppen. Ons beleid is vooral gericht op de bewustwording van de gevaren die het leven online met zich mee kunnen brengen, en met name ook op het integreren van deze bewustwording in onze manier van werken.

Ondanks de bewustwording van deze nieuwe realiteit is er volgens Kuijper sprake van een groot grijs gebied. „Sommige voorbeelden die Paaij in haar boek noemt zijn zeer extreem en schrijnend, maar de meeste patiënten verblijven niet bij ons, en wonen gewoon thuis. Veel van deze mensen hebben een gezin en een baan, slechts een klein deel is ernstig in de war.”

Geen landelijk beleid

Ggz Nederland laat vervolgens weten dat het aan individuele instellingen zelf is een beleid op te stellen ten aanzien van het gebruik van social media. „Iedere instelling doet dat op zijn eigen manier. Het is niet zo dat wij daar als ggz Nederland een rol inspelen, of een centraal overzicht hebben.” Gevolg is dus dat dit beleid ook voor familieleden van patiënten onduidelijk blijft.

Een andere reden waarom het volgens Paaij lastig is om de zaak in beweging te krijgen, is omdat je er weinig over hoort. „Ouders zijn bang, ze schamen zich en willen tegelijkertijd hun zoon of dochter niet in een kwaad daglicht stellen. Ik niet, ik wil er alles aan gedaan hebben om mijn dochter en alle anderen te helpen.”