Jeroen Haverkort Nieuws 14 mrt 2018, 11:30

Leestijd: 4 minuten

Hawking: Kijk naar de sterren, niet naar je voeten

Een van de meest invloedrijke wetenschappers van onze tijd is gestorven. Stephen Hawking werd 76 jaar oud en was voor veel mensen een held.

Wie was Stephen Hawking?
‘Het grootste genie sinds Einstein’, volgens zijn bewonderaars. En dat zijn er veel. Hawking ging in de jaren zestig aan de gang met de oerknal en kwam zo op zijn theorie over zwarte gaten. Zijn inspanningen leidden onder meer tot de ontdekking dat zwarte gaten, anders dan wat de relativiteitstheorie voorspelt, toch straling kunnen uitzenden. In tegenstelling tot Einstein, die met zijn relativiteitstheorie een ware revolutie teweegbracht in zijn vakgebied en daarvoor de Nobelprijs voor Natuurkunde kreeg, ontving Hawking die nooit. Dit komt omdat zijn theorieën ver vooruitlopen op wat experimenteel toetsbaar is en voorlopig dus ‘alleen maar’ theorie blijven. Hawking schreef het boek A Brief History Of Time over zijn bevindingen en dit werd een bestseller. Hij schreef nog meer boeken en zei hierover: „Ik heb meer boeken over fysica verkocht dan Madonna over seks.”

Dat zijn lekkere quotes…
Absoluut. Hawking stond dan ook bekend om zijn gevoel voor humor. Zo werd hem een keer gevraagd wat zijn IQ was, waarop hij antwoordde dat hij geen idee had: „Mensen die opscheppen over hun IQ zijn losers. Intelligentie is het vermogen zich aan te passen aan veranderingen.” En over het ‘Eureka-moment’ van een ontdekking zei hij: „Ik zou het niet willen vergelijken met seks, het duurt langer.” Over Eddie Redmayne die hem speelde in de film The Theory Of Everything en waarvoor hij een Oscar won voor beste acteur zei hij: „Helaas heeft Eddie mijn goede looks niet geërfd.” En misschien wel de mooiste over zijn succes: „Niemand kan het idee van een kreupel genie weerstaan.”

Hawking in de populaire comedy-serie ‘The Big Bang Theory’:

Kreupel?
In 1962, tijdens zijn laatste dagen op de Universiteit van Oxford, merkte Hawking dat hij steeds onhandiger werd, onduidelijker praatte en dat hij zomaar omviel en tegen dingen aan liep. Begin 1963 werd de diagnose amyotrofe laterale sclerose (ALS) gesteld. Dit is een ongeneeslijke ziekte die de zenuwcellen aantast totdat het lichaam helemaal is verlamd. Het denkvermogen wordt echter niet aangetast door de ziekte. Door een longontsteking die hij in 1985 opliep tijdens een congres in Genève verslechterde zijn situatie drastisch. Hawking moest met machines in leven worden gehouden en door een operatie, waarbij zijn stembanden werden doorgesneden, raakte de wetenschapper zijn stem kwijt. De artsen raadden zijn toenmalige vrouw Jane aan de life support uit te schakelen, omdat ze hem geen kans meer op overleven gaven, maar dat wilde ze niet. De enige manier waarop Hawking kon communiceren was dat Jane letters aanwees waarbij Hawking als ze bij de goede letter was zijn wenkbrauwen bewoog. Later had hij de beschikking over een computerprogramma waarmee Hawking woorden kon selecteren door middel van het bewegen van zijn ogen en een spraakcomputer waardoor Hawking weer een stem had. Later werden de computer en het spraaksysteem in zijn rolstoel ingebouwd, zodat hij geen laptop meer mee hoefde te dragen.

Maar de maximale levensverwachting van ALS is toch tussen de drie en vijf jaar?
Klopt, Hawking stelde artsen voor een raadsel. „Hij is uitzonderlijk,” zei Nigel Leigh, hoogleraar klinische neurologie aan het King’s College in Londen, vier jaar geleden in een interview met The Independent hierover. „Ik ken niemand die langer met ALS heeft geleefd dan hij. Maar dat hij zo lang in leven blijft is niet het enige bijzondere, de ziekte lijkt bij hem opgebrand te zijn. Zijn situatie is stabiel, en dat is extreem zeldzaam.” Hawking zelf vermoedde dat hij dat hij zijn lange leven te danken had aan zijn werk als natuurkundige. Waar de meeste ALS-patiënten hun baan al snel moeten opgeven doordat ze lichamelijk steeds verder gehandicapt raken, kon hij zijn arbeid ongehinderd voortzetten. “Ik heb geluk dat ik in de theoretische natuurkunde werk, een van de weinige gebieden waarin een lichamelijke handicap geen echte belemmering is,” zei Hawking daarover tegen The New York Times in 2011.

Ongelooflijk wat een wilskracht. Wat vond Hawking zelf van zijn leven?
Hij voelde zich bevoorrecht en zijn leven verre van tragisch, want daarvoor is het ‘te grappig’. Zijn drie belangrijkste levenslessen waren: „Een: vergeet niet om omhoog te kijken naar de sterren en niet naar beneden naar je voeten. Twee: Stop nooit met werken. Werk geeft je zin en een doel en het leven is leeg zonder die dingen. Drie: als je zo gelukkig bent om liefde te vinden, sta er dan bij stil dat het er is en gooi het niet weg.”