Jeroen Haverkort Nieuws 1 feb 2018, 10:16

Leestijd: 3 minuten

Met de gaskraan dicht, stoppen bevingen niet direct

De gaswinning in Groningen moet worden teruggedraaid. Dat zwaarwegend advies geeft het Staatstoezicht op de Mijnen (SodM) aan minister Eric Wiebes van Economische Zaken en Klimaat.

Hoeveel kuub gas wordt er nu gewonnen?
Gaswinningsbedrijf De Nederlandse Aardolie Maatschappij (NAM) mag dit jaar nog 21,6 miljard kuub uit de grond halen. Dit moet worden teruggebracht tot maximaal 20 miljard. Dit is bepaald in het regeerakkoord. Volgens de SodM moet de productie echter nog verder omlaag ‘voor de veiligheid van de Groningers’. De SodM verwacht dat er met 12 miljard kubieke meter per jaar met 90 procent zekerheid aan de veiligheidsnorm kan worden voldaan, maar benadrukt tevens dat er ‘geen absolute garanties kunnen worden gegeven’. Geheel technisch gesproken, kan de productie van gas trouwens per direct met een druk op de knop worden stilgelegd.

Hoe groot is de kans dat minister Wiebes meegaat in het advies van de SodM?
Groot. Wiebes vroeg de SodM hoogstpersoonlijk om spoedadvies na de aardbeving in Zeerijp op 8 januari dit jaar met een kracht van 3,4 op de schaal van Richter. „De gaswinning moet maximaal worden verminderd”, zei Wiebes toen en hij voegde daaraan toe dat hij ‘bereid is verder te gaan dan het regeerakkoord bepaalt, ongeacht de gevolgen voor de schatkist.’

Zijn die gevolgen al bekend?
De Nederlandse overheid loopt dan tientallen miljarden mis, aangezien 90 procent van de aardgasbaten in de staatskas vloeit. Daar komt hoogstwaarschijnlijk ook nog eens een miljardenclaim van de NAM overheen vanwege inkomstenderving en inbreuk op zijn eigendomsrecht.

Welke rol speelt de Nederlandse overheid bij de gaswinning?
Een grotere rol dan lang werd gedacht. Onlangs kwamen stukken aan het licht die vanaf de ondertekening in 1963 altijd geheim zijn gebleven. Hierin staat hoe de exploitatie van het Groningse gasveld moest verlopen. De NAM stuurde toen – samen met de voorlopers van Shell en ExxonMobil (Esso) – de Nederlandse overheid een brief waarin staat dat zij de overeenkomst zien als een ‘concessionaris-naamloze vennootschap’ met twee aandeelhouders: de Staatsmijnen en de NAM. Hiermee is de Nederlandse overheid een aandeelhouder van een vennootschap die het gasveld exploiteert. Hoogleraar bestuursrecht Herman Bröring van de Rijksuniversiteit Groningen heeft de stukken ingezien en zegt daarover tegen het Dagblad van het Noorden dat ‘de Staat tot haar nek toe in de gaswinning zit’. Ook zegt hij dat de overeenkomst niet kan worden opgezegd en dat deze duurt tot het gasveld is uitgeput. De Nederlandse overheid is volgens deze stukken dus mede-verantwoordelijk voor de gevolgen van de gaswinning.

Als Wiebes het advies opvolgt, komen er dan mensen letterlijk in de kou te staan?
De SodM let alleen op de veiligheid en laat buiten beschouwing hoeveel gas huizen en bedrijven minimaal nodig hebben om warm te kunnen blijven. Dit getal, dat ook wel de leveringszekerheid wordt genoemd, wordt vastgesteld door Gasunie. Dat bedrijf heeft de wettelijke taak dat Nederland niet in de kou komt te zitten. Zij zeggen dat de gaswinning in Groningen dit jaar niet fors kan worden teruggeschroefd: „Dan zouden klanten in de kou komen te staan.” Als de gaswinning in de toekomst mag schommelen en er in koude winters meer uit de bodem mag worden gehaald dan in zachte, dan kan de gaskraan volgens de Gasunie mogelijk wel verder dicht. In zachte winters kan de gaskraan dicht tot 14 miljard kuub, in een heel koude winter zal nog 27 miljard kuub nodig zijn.

Kunnen ‘we’ geen gas importeren?
Nee. Nederlandse gasfornuizen werken niet op ‘buitenlands gas’. Om het wél werkend te krijgen, moet er stikstof aan worden toegevoegd. Maar dan zou de Staat weer veel stikstofcentrales moeten bouwen. Overigens wil het kabinet Nederland in 2050 ‘aardgasvrij’ hebben.

Als de gaskraan wordt dichtgedraaid stoppen de aardbevingen dan direct?
Nee, is het KNMI duidelijk. Pas dertig jaar na de start van de gaswinning was de eerste aardbeving. De bevingen beginnen niet zomaar, en ze stoppen dus ook niet zomaar. De spanning in de bodem heeft zich jarenlang opgebouwd. Het kan dus ook nog jaren duren voordat die spanning uit de bodem verdwijnt.

Wat gaat er nu gebeuren?
Op basis van de adviezen van de SodM en Gasunie zal Wiebes naar verwachting met drie nieuwe gasbesluiten komen: voor dit jaar, voor de rest van deze kabinetsperiode en voor de langere termijn.