Sofie Smulders Nieuws 12 dec 2017, 14:14

Leestijd: 6 minuten

‘Ik denk dat we nog gelukkiger kunnen worden’

In de afgelopen 25 jaar is onze kwaliteit van leven over het algemeen beter geworden. We worden ouder, hebben een hoger opleidingsniveau en meer te besteden. We voelen ons gelukkiger, blijkt uit de cijfers van het Sociaal en Cultureel Planbureau: 85 procent van de Nederlanders noemt zichzelf gelukkig en welvarend.

Maar wat is geluk nu eigenlijk en verschilt de definitie van dit begrip per generatie? Aan het woord een 22-jarige, een 48-jarige en een 75-jarige die er verstand van hebben.

Wat is volgens jou de definitie van geluk?

Loudi Langelaan (23) is masterstudent filosofie aan de Universiteit Utrecht:

Eerlijk gezegd heb ik nogal moeite met het begrip geluk in die zin. Ik denk niet dat ‘gelukkig zijn’ echt een staat van zijn is. Je kunt wel tevreden zijn met je leven of er voldoening uithalen, maar geluk is volgens mij niet maakbaar. Het is iets kleins dat je overkomt op sommige momenten. Zo had ik vanmorgen echt een geluksmomentje toen ik met de trein door een winters landschap reed. Het overkomt je. Net als dat een kop koffie op een bepaald moment heel speciaal kan voelen of een bijzondere avond met vrienden.

Ik vind de vraag: ‘ben je gelukkig?’ in die zin niet kloppen. Ik zou er namelijk ook ‘ja’ op antwoorden. Maar dan gaat het meer over voldoening halen uit het leven, iets waarnaar je mijns inziens moet streven. Als geluk iets is waar je naar moet streven, dan moet het leven één groot genieten zijn en is er altijd een bepaalde onrust: als dít goed is, ben ik echt gelukkig.

Patrick van Hees (48) is geluksexpert:

Ik zie het als een combinatie van twee dingen. Ten eerste: hoe tevreden ben je met je leven als je de factoren bij elkaar optelt? Dan hebben we het over werk, relatie, woonomgeving en gezondheid. Daarbij komt: hoe voel je je? Het antwoord daarop zegt eigenlijk al genoeg.

Ruut Veenhoven (75) is geluksprofessor, socioloog en emeritus hoogleraar aan de Erasmus Universiteit in Rotterdam.

De mate waarin je voldoening haalt uit je leven als geheel. Er zijn andere opvattingen over wat geluk is, maar levensvoldoening is iets wat de meeste mensen in gedachten hebben. Je kunt wel een onderscheid maken tussen gevoels- en verstandsgeluk, maar dat is niet heel helder. Gevoelsgeluk gaat meer over hoe lekker je je voelt. Verstandsgeluk bepaalt of je voldoening in je leven schept en dat heeft deels te maken met de omgeving en het land waarin je woont. Wat ook meespeelt: we hebben meer te kiezen.

Hoe ziet geluk er voor jouw generatie uit?

Langelaan: Het speelt een grote rol: lang leve het genieten. Dat mag altijd en daar hoef je je niet voor te rechtvaardigen. We hebben ten onrechte het idee dat alles maakbaar is, waardoor je het idee kunt krijgen dat veel dingen in je leven mislukken of niet goed genoeg zijn. Terwijl heel veel dingen ook afhankelijk zijn van toeval. Social media – typisch iets van mijn generatie – spelen een grote rol in het opstuwen van het idee dat geluk maakbaar is. Mensen willen laten zien waar ze mee bezig zijn en gooien er een filtertje overheen: dit is geluk, dit is hoe het leven eruit moet zien. Waarom moet je een foto van die leuke avond met vrienden op Instagram zetten? Ik denk juist dat je je daar minder goed door voelt, want je leeft niet in het moment. Er is een constante druk om het leuk te hebben, om bijzondere dingen te doen, om mooi te zijn en dat vervolgens te vergelijken met anderen.

Van Hees: Als je het mij vraagt, verschilt geluk in de basis door de generaties heen niet heel veel. Hebben we het over levensfasen, dan zie je dat veertigers bijvoorbeeld gemiddeld wat minder gelukkig zijn. Vergelijken we generaties met elkaar, dan zit geluk – ook wereldwijd beschouwd – in heel basale dingen. Ik zeg altijd: geluk is DOM, dat staat voor Doelen: iets doen dat bij je past en hiernaar uitkijken; Oplaadpunten: je rust pakken en kunnen ontstressen en Mensen: de allergelukkigste personen hebben warme contacten. Dat zijn er niet per se veel, maar in ieder geval een of meer mensen bij wie ze hun hart kunnen luchten.

Veenhoven: Het idee van geluk is hetzelfde, maar de omstandigheden waren anders. In mijn tijd was er minder te kiezen en dus was het minder leuk. Je kwam vaker terecht in situaties die niet per se bij je pasten. Een voorbeeld daarvan is dat je met vrijen aanzienlijk beter moest opletten, de pil bracht daar verandering in.

En als je het vergelijkt met andere generaties?

Langelaan: Waar mijn moeders generatie vooral opgroeide met de boodschap ‘ga hard werken en zorg dat je je schaapjes op het droge hebt’, zijn wij zijn heel erg opgegroeid met: word gelukkig. Vroeger kon je jezelf niet continu met anderen vergelijken, alleen met de mensen in je omgeving en met personages uit boeken of films, maar dat is natuurlijk fictie. Dat dat nu wel kan, maakt dat je je sneller ontevreden voelt.

Van Hees: Ten opzichte van 25 jaar geleden hebben we per saldo veel meer vrije tijd dan toen. We werken minder en besteden minder tijd aan het huishouden. Tegelijkertijd hebben we het gevoel dat we minder tijd hebben. We slapen minder en voelen ons vaak gestrest.

Ik kan me voorstellen dat de komst van social media zeker een rol spelen in ons geluk. We hebben veel contact met anderen, maar minder oogcontact. Terwijl uit onderzoek blijkt dat dat heel belangrijk is om een speciale band met iemand te voelen. Je maakt het stofje oxytocine aan, dit zorgt voor een fijn gevoel. Dit speelt ook een rol in onze evolutie: zo worden we beloond en voelen we ons veilig en geliefd.

Veenhoven: Nu wordt er eindeloos gedubd: wel of niet een kind? De kunst van geluk is ook om dingen te kiezen die bij je passen en die optie heb je nu veel meer dan vroeger. Een ander ding is dat er nu veel betere psychotherapie is dan in de jaren 50. Toen moest je zware psychische problemen hebben om bij een behandelaar aan te kloppen, nu kun je terecht bij de huisartsenpraktijk.

Social media spelen ook een rol. Op zich zijn ze niet zo verkeerd – ze zijn vergelijkbaar met de komst van de telefoon destijds. Overdrijf je het, dan krijg je negatieve effecten, zo blijkt uit onderzoek. Best logisch: als je een paar uur per dag op Facebook zit en je ziet alleen maar succesverhalen, kun je goed denken: ik ben maar een loser.

Er zit een stijgende lijn in het geluksgevoel van de Nederlander en ik denk dat we nog gelukkiger kunnen zijn. Kijk maar naar Denemarken: het gelukkigste land van de wereld. Je kunt niet een factor aanwijzen waarom ze daar gelukkiger zijn. Maar met heel veel dingen zijn ze net een stapje verder, bijvoorbeeld op het gebied van vrouwenemancipatie en de manier waarop kinderopvang geregeld is. We kunnen best wat meer kijken naar Denemarken. Wat zij daar doen, blijkt te werken.