Els Anker Nieuws 30 okt 2017, 08:15

Leestijd: 5 minuten

Dit moet je weten over de Decembermoorden

De militaire officier van justitie in Suriname spreekt zich maandag uit over de strafeis tegen ruim twintig verdachten in het proces rond de Decembermoorden. Hoe zat het ook alweer?

De Decembermoorden op 8 en 9 december 1982 worden gezien als hét dieptepunt in de geschiedenis van Suriname. De marteling van en de moord op tegenstanders van het toenmalige militaire regime van Dési Bouterse verstomden de Surinaamse samenleving en verlamden het land. Veertien Surinamers en één Nederlander kwamen om het leven. De zestiende man, Fred Derby, werd om nog onbekende redenen vrijgelaten. Hij is in 2001 overleden.

Voorafgaand aan de Decembermoorden

Op 25 november 1975 wordt Suriname onafhankelijk. Er is vooral vreugde, maar de blijdschap van de bevolking slaat al gauw om in onvrede. In de jaren na de onafhankelijkheid gaat het namelijk niet goed met het land. De economie verslechterd en de werkloosheid stijgt in hoog tempo. Dat zorgt voor veel spanningen bij het Surinaamse volk. Toch wordt Henck Arron, die na de onafhankelijkheid is benoemd tot premier, opnieuw herkozen tijdens de verkiezingen in 1977.

Maar de onvrede onder de bevolking blijft groeien. Zestien personen uit het Surinaams Nationaal Leger, waaronder de huidige president Dési Bouterse, plegen op 25 februari 1980 een staatsgreep. De regering van Arron wordt afgezet en de groep krijgt het voordeel van het twijfel. Desondanks lukt het ook de ‘nieuwe’ regering niet om het land uit het slop te trekken. Beloofde verkiezingen blijven uit, repressies nemen toe en een aantal militaire functionarissen wordt verdacht van wapen- en drugshandel en corruptie. De bevolking in Suriname gaat zich steeds meer verzetten. Pogingen om Bouterse af te zetten mislukken. In 1982 wordt er een tegencoup gepleegd, die het militaire regime van Dési Bouterse hardhandig weet af te slaan. Wilfred Hawker, één van de coupplegers, wordt zonder proces geëxecuteerd.

‘Een nieuwe staatsgreep voorkomen’

Daar blijft het niet bij. Verschillende Surinamers worden opgepakt voor medeplichtigheid aan de coup. Op 8 december 1982 wordt een groep tegenstanders van het regime, onder wie advocaten, journalisten en militairen, opgepakt en naar het hoofdkwartier van Dési Bouterse vervoerd. Vijftien van de gearresteerde tegenstanders worden geëxecuteerd.  De afrekening komt bekend te staan als de ‘Decembermoorden’ en verdeeld het land in twee kampen. Op de Surinaamse televisiezender STVS verklaart Bouterse, op dat moment militair machthebber, dat de arrestanten ,,op de vlucht” sloegen en uiteindelijk zijn doodgeschoten. Daarmee is een nieuwe staatsgreep vroegtijdig voorkomen, meent hij. Getuigen vertellen echter een ander verhaal. Volgens hen vertonen de lichamen tekenen van martelingen.

Na de Decembermoorden komen er protesten. Ook in Nederland gaan mensen de straat op om te demonstreren tegen de regering van Bouterse. Nabestaanden eisen nader onderzoek en vervolging van de schuldigen. In november van 2000 – ruim een maand voor het aflopen van de verjaringstermijn – begint Suriname eindelijk een gerechtelijk vooronderzoek in de zaak rond de moorden. De hoofdofficier van justitie besluit om Dési Bouterse te vervolgen. Bouterse wordt hoofdverdachte van de zaak en het Nederlands Forensisch Instituut (NFI) wordt ingeschakeld om te helpen bij het onderzoek.

Politieke verantwoordelijkheid

Internationale organisaties, waaronder de Verenigde Naties, reppen over martelingen en executies in Suriname, maar de internationale gemeenschap grijpt niet in. Ondanks zware kritiek kan Bouterse Suriname wel verder regeren. Hij heeft verscheidene malen gezegd ,,politiek verantwoordelijk” te zijn voor de moorden, maar niemand zelf te hebben vermoord. Er zijn echter verslagen dat Bouterse ten tijde van de moorden in het fort was en ook angstige arrestanten heeft toegesproken voordat er schoten weerklonken in het fort. Eén van de andere verdachten heeft Bouterse aangewezen als de moordenaar van zes slachtoffers.

In 2007 biedt Bouterse zijn excuses aan voor de Decembermoorden en bepleit tegelijkertijd amnestie voor alle verdachten. Datzelfde jaar begint de vervolging van de ruim twintig personen die worden verdacht van betrokkenheid bij de Decembermoorden. Maar het proces verloopt moeizaam. Dat komt vooral door vertragingstactieken van de advocaten van Bouterse. Ze proberen de raad niet-ontvankelijk te verklaren en dienen meerdere wrakingsverzoeken in. Bouterse haalt fel uit naar voorstanders van het proces. Ook moeten tientallen getuigen en verdachten gehoord worden.

Een juridisch steekspel

Het proces wordt stilgelegd als in 2012 – Bouterse is dan inmiddels president – een omstreden amnestiewet werd aangenomen, die de verdachten (inclusief hemzelf) uitsluit van vervolging. Die wet wijst de krijgsraad af en dat leidt weer tot een juridische steekspel tussen de partijen over andere manieren om strafvervolging te bewerkstelligen dan wel te blokkeren.

Nabestaanden van de vijftien slachtoffers wachten inmiddels al bijna vijfendertig jaar op gerechtigheid. Eerder dit jaar, in juni, eiste het Openbaar Ministerie (OM) twintig jaar cel tegen Dési Bouterse voor betrokkenheid. De kans dat Dési Bouterse ooit zelf achter de tralies verdwijnt, is echter vrij klein: als president van Suriname kan hij gratie krijgen, waardoor de straf die de rechter hem oplegt, gedeeltelijk of geheel kwijt kan worden gescholden. Maandag wordt ook de strafeis uitgesproken tegen de resterende medeverdachten in de zaak.

Slachtoffers

De slachtoffers om wie alles in deze zaak draait, waren:

• Soerendre Rambocus (29): voormalige legerofficier die zich tegen Bouterse had verzet en een tegencoup pleegde in maart 1982. Rambocus werd in november 1982 veroordeeld tot twaalf jaar cel.
• John Baboeram (31): advocaat, onder meer in de zaak-Rambocus
• Bram Behr (31): journalist
• Leslie Rahman (28): journalist
• Jozef Slagveer (42): journalist
• Cyrill Daal (46): voorzitter grootste vakcentrale, De Moederbond. Leidde protesten en stakingen tegen militair bewind. Bouterse kondigt kort voor Decembermoorden aan dat Daal de rekening gepresenteerd zal krijgen.
• Frank Wijngaarde (43): journalist en Nederlands staatsburger, werkzaam bij Radio ABC.
• André Kamperveen (58): eigenaar Radio ABC en ex-minister van Cultuur en Sport.
• Robby Sohansingh (37): zakenman, door militairen verdacht van betrokkenheid bij tegencoup
• Kenneth Gonçalves (42): advocaat
• Eddy Hoost (48): advocaat en ex-minister van Justitie
• Gerard Leckie (39): universitair docent
• Sugrim Oemrawsingh (42): universitair docent, verdacht van voorbereiding van coup tegen Bouters
• Harold Riedewald (49): advocaat, eveneens in zaak-Rambocus.
• Jiwansingh Sheombar (25): sergeant, kompaan en ondergeschikte van Rambocus, medeverdachte in proces rond tegencoup 1982