Imre Himmelbauer Nieuws 25 sep 2017, 16:27

Leestijd: 3 minuten

‘Woedeverkiezingen’: extreemrechts schokt Duitsland

Met meer dan 13 procent van het electoraat stormde de Alternative für Deutschland, kortweg AfD, de Duitse bondsdag binnen als derde grootste partij. Voor het eerst sinds de Tweede Wereldoorlog is er weer een rechts-populistische partij in het Duitse parlement.

„Aan de ene kant kon je het aan zien komen, aan de andere kant was en is de schok toch groot", vertelt Margriet Brandsma, oud-correspondent in Berlijn. „Ik denk dat we de komende weken wel gaan zien dat de oudere partijen zich gaan afvragen wat ze fout hebben gedaan. Vooral binnen de partij van bondskanselier Angela Merkel, het CDU/CSU, zal die discussie op gang komen."

Die Wutwahl

Dat is niet vreemd, want de stemmen die het AfD kreeg, waren niet alleen stemmen voor het AfD. Het waren ook stemmen tegen de bondskanselier en haar partij. Op internet wordt meerdere malen met de term ‘Die Wutwahl’, oftewel de woedeverkiezingen, gestrooid. Veel mensen in Duitsland zijn boos. Boos over het immigratiebeleid van Merkel. En boos over de in Duitsland almaar groter wordende kloof tussen de armen en de rijken: er is bijvoorbeeld geen AOW en pas sinds 2015 is er een minimumloon ingevoerd.

„Ruim een miljoen mensen die vorige verkiezingen nog op de CDU/CSU van Merkel stemden, zijn nu overgestapt naar de AfD", aldus Brandsma. „Mensen zien dat als een stem tegen Merkels immigratiebeleid. Dat is het ook wel, maar het staat voor meer. Het is echt een proteststem. Tegen Merkel en tegen de christendemocraten."

Oud, niet jong

De AfD was een stuk minder populair onder de jongere kiezers. De populisten deden het vooral in de groep van 35- tot 44-jarigen goed: zestien procent van de kiezers in deze groep kozen de AfD. In de groep van 18- tot 24-jarigen was dat maar 10 procent en in de officiële verkiezingen voor kinderen jonger dan 18 jaar haalde de partij maar 6,8 procent. Wiebke Pittlik van het Duitsland Instituut Amsterdam verklaart: „De stemmen op de AfD waren proteststemmen. Het is echt een partij voor de teleurgestelde kiezer. Jongeren zijn over het algemeen nog niet vaak teleurgesteld en daarom minder geneigd tot een proteststem.”

Berlin hat die AfD satt! #BTW17 #fckafd #87Prozent #GermanElection #AfD #afdverhindern #Alexanderplatz pic.twitter.com/jYf9kVurMQ

— willmanski (@CharlottiWi) September 25, 2017

Toekomst?

Zit er dan toekomst in de AfD of is dit eenmalig? Dat hangt volgens Brandsma vooral af van de partij zelf. „Gaan ze heel erg de extreemrechtse kaart spelen, dan denk ik dat er eerder mensen weglopen dan dat ze nieuwe kiezers trekken. Dat gaat veel Duitse kiezers die AfD stemmen eigenlijk te ver. Dan valt de partij intern ook uiteen. Dat gebeurt nu zelfs al: een van de kopstukken, Frauke Petry, heeft vanochtend bekendgemaakt dat ze geen lid wordt van de fractie. Juist ook omdat leider Alexander Gauland zich de laatste tijd zo extreemrechts heeft geuit. Maar potentieel is er wel, als de gevestigde orde geen aandacht besteedt aan wat die kiezers naar de AfD heeft gebracht."

Pittlik vult aan: „De onvrede in Duitsland is niet zomaar weg. Dat ligt niet alleen aan Merkel. Voor een deel is het ook het beleid: de grote kloof tussen arm en rijk, maar ook de globalisering, dat arbeidsplaatsen naar verre landen verschuiven en vluchtelingen naar Europa komen. Bij de AfD is dat het centrale punt waar men kiezers mee heeft gewonnen: Duitsland mag niet overrompeld worden door mensen van buitenaf."