Els Anker Nieuws 7 aug 2017, 06:26

Leestijd: 4 minuten

Dag van de Transgenderrechten: minder rare blikken

Transgenders hebben vaak te maken met onbegrip, ongelijke behandeling of discriminatie. Met de Internationale Dag van de Transgenderrechten op maandag 7 augustus vragen zij aandacht voor dit fenomeen. Hoe voelt het als de label die je omgeving jou oplegt, je niet ligt?

Eigenlijk heeft de 27-jarige Lisa uit Utrecht maar één wens: gelukkig zijn met wie ze écht is. Lisa werd geboren als een man, maar voelt zich vrouw. „Het is erg confronterend om iedere dag in de spiegel te kijken en te denken: ‘Mijn lichaam past niet bij hoe ik mij voel”.

Breed begrip

Wanneer de genderidentiteit of genderexpressie afwijkt van de verwachtingen die aan iemands sekse worden verbonden, spreken we van transgender. Ligt de genderidentiteit wel in de lijn van het geboortegeslacht, dan spreken we van cisgender: dan voel je je bijvoorbeeld man in je mannenlichaam.

„Transgender is dus een breed begrip. Iemand kan zichzelf presenteren in de kleding/rol van het andere geslacht. Dat kan altijd zijn of slechts af en toe. Niet alle transgenders hebben behoefte aan lichamelijke aanpassingen met operaties en/of hormonen”, aldus Patiëntenorganisatie Transvisie, het centrum voor genderdiversiteit in Nederland.

Omdat de groep lastig te definiëren en af te bakenen is, lopen de schattingen van het aantal transgenders in Nederland heel sterk uiteen. Volgens Stichting Transvisie lopen de schattingen variëren tussen de 48.000 en 300.000 mensen.

Masker

Mensen met genderdysforie kunnen onder meer lijden onder de sociale druk die op ze gelegd wordt om te leven in het geboortegeslacht. Dat leidt bijvoorbeeld tot stress, lichamelijke klachten, problemen met het leggen van contacten, het gevoel niet begrepen te worden en anders te zijn.

„Wanneer ik in het openbaar was, zette ik een masker op”, aldus Lisa. „Maar naarmate ik ouder werd, ging dat steeds moeilijker. Er was een kloof tussen wie ik was en hoe ik eruit zag. Iedere dag opnieuw.”

Als Lisa op haar negentiende in Utrecht gaat studeren, zoekt ze contact met de huisarts. Daar krijgt ze een verwijsbrief voor de genderpoli van het VUmc in Amsterdam. „De vrouwelijke hormonen zorgden ervoor dat ik er steeds meer uit ging zien hoe ik mij van binnen voelde”, vertelt Lisa. „De ongemakkelijke momenten op het damestoilet werden minder en rare blikken bij de douane ook. Ik leefde steeds meer op.”

Wachtlijsten

Uit het rapport van Stichting Transvisie blijkt dat de wachtlijsten het grootste probleem zijn in de transgenderzorg in Nederland. Volledige transities (van een diagnosestelling tot geslachtsveranderende operaties) worden enkel bij de genderpoli’s van het UMCG in Groningen en het VUmc in Amsterdam uitgevoerd, waarvan 78 procent begeleid door het VUmc.

Lisa begrijpt dat de lange wachtlijsten voor andere transgenders een behoorlijke obstakel kan vormen. „Je leven staat stil. Frustratie, boosheid en zelfs een depressie ligt dan al gauw op de loer.”

Uit cijfers blijkt dat één op de vijf transgenders minstens één keer een suïcidepoging heeft gedaan; meer dan 2 op de 3 transgenders geeft aan wel eens zelfmoordgedachten te hebben gehad.

‘Beste reizigers’

De Nederlandse overheid probeert sekseregistratie steeds meer terug te dringen en ook wordt de juridische positie van transpersonen versterkt. Sinds 1 juli 2014 is het voor Nederlanders van 16 jaar en ouder mogelijk om op grond van een verklaring transgender de aanduiding van het geslacht in de geboorteakte te wijzigen. In navolging van de Londense metro koos ook de NS ervoor om de omroepberichten op stations aan te passen naar ‘beste reizigers’.

Sekse- of geslachtsregistratie (M/V) is voor het verkrijgen van veel diensten nog altijd verplicht, zowel bij overheidsinstanties als bij private organisaties. Volgens de homobelangenorganisatie levert de verplichte registratie problemen op voor veel transgenders, mensen met een intersekse-conditie en mensen die zich niet duidelijk man of vrouw voelen.

Bevrijding

Inmiddels heeft Lisa haar transitie voltooid. Hoewel ze trots is op zichzelf, voelt Lisa niet de behoefte om haar transitie te delen met nieuwe vrienden. „Veel van mijn studiegenoten weten niet dat ik geboren ben als man. Wat zou dat voor een verschil maken? Voor mij is het juist een heel groot compliment.”

Ze lacht. „Door de vrouwelijke hormonen ben ik een hoop spiermassa verloren. Tijdens mijn verhuizing wilde ik een zware krat optillen, maar dat mislukte. Een vriend zuchtte en zei: ‘Pff, vrouwen!’. Toen dacht ik: ‘je moest eens weten’."

„Om te leven als wie ik écht ben, voelt als een bevrijding", besluit Lisa. „Het was een lange reis waarin ik de vrouw ben geworden die ik altijd al wilde zijn. En daar kan geen ander gevoel tegenop.”