Jessica Heijmans Nieuws 17 feb 2017, 11:57

Leestijd: 3 minuten

‘Slaappillen leiden tot ongelukken bij ouderen’

Jaarlijks belanden duizenden mensen in het ziekenhuis door verkeerd medicijngebruik, vooral de groep 65-plussers is groot. Dat blijkt uit het rapport Vervolgonderzoek Medicatieveiligheid. Een van de grote boosdoeners is slaapmedicatie, en daarom waarschuwt Patricia van de Bemt, hoogleraar medicatieveiligheid, voor het gevaar van de middelen voor ouderen.

„Artsen, schrijf ze niet langer voor, maar zorg voor een goede voorlichting over beter slapen”, stelt Van den Bemt tegen het AD. Slaapmiddelen (oftewel: benzodiazepines) maken ouderen suf en kunnen leiden tot evenwichtsverlies. Het gevolg: ongeveer 7000 65-plussers belanden jaarlijks na een valpartij als gevolg van medicijngebruik in het ziekenhuis.

Slaapmiddelen populair onder ouderen

Grofweg 1,7 miljoen Nederlanders gebruiken een of meer slaapmiddelen. Het gebruik van benzodizepines neemt toe met de leeftijd. Ongeveer een kwart van alle gebruikers is ouder dan 65 jaar. Bovendien gebruikt bijna 30 procent van de 80-jarigen een slaapmiddel, aldus de SFK in het Pharmaceutisch Weekblad.

Vanwege verslavende eigenschappen en het risico op vallen, heeft de overheid in 2009 besloten om deze groep slaapmiddelen, waarvan diazepam, oxazepam en temazepam de bekendste zijn, uit het basispakket van de zorgverzekering te halen. Hoewel deze maatregel direct effect had – ten opzichte van het jaar daarvoor werden 32 miljoen minder dagelijkse doseringen verstrekt – blijken de slaapmiddelen nog te vaak tot ongelukken te leiden.

Meer ziekenhuisopnames door medicatie

Uit onderzoek naar medicatieveiligheid dat het Erasmus MC heeft uitgevoerd voor het ministerie van VWS, blijkt dat het aantal geneesmiddel-gerelateerde ziekenhuisopnames is toegenomen van 39.000 in 2008 naar 49.000 in 2013. Ziekenhuisopnames kwamen bij de groep 65-plussers vier keer vaker voor dan bij patiënten tussen de 18-65 jaar. Een van de grootste oorzaken hiervoor is vergrijzing, denken de onderzoekers

Dat neemt niet weg dat bijna de helft van de ziekenhuisopnames van 65-plussers door medicatie, waarschijnlijk te vermijden is. Ongeveer een derde van de ziekenhuisopnames door verkeerd medicijngebruik onder deze groep, is veroorzaakt door een fractuur of flauwvallen/duizeligheid. Vooral de fracturen waren vaak potentieel vermijdbaar.

„Bij personen van 65 jaar en ouder werd vaak geen rekening gehouden met de leeftijd, het gewicht of ziektestadium van de patiënt bij het kiezen van de dosering, toedieningsweg of frequentie van het geneesmiddel”, stellen de onderzoekers. Dit komt vaak voor bij het voorschrijven van benzodiazepine bij oudere/fragiele patiënten. „Door dit middel kunnen zij versuft raken en vallen, waardoor zij vaak opgenomen werden voor een fractuur.”

‘Beweging is effectiever’

‘Hoe ouder je wordt, hoe slechter je slaap’, stelt Van den Bemt. Omdat deze mensen overdag al veel tijd over hebben, is een pil snel genomen, aldus de hoogleraar. Toch denkt zij niet dat dit de oplossing is, dat ligt in een betere educatie. Janet Bootsma, klinisch geriater van het Jeroen Bosch Ziekenhuis, betwijfelt eveneens de effectiviteit van de pillen. Volgens haar verkorten de middelen de inslaapduur gemiddeld met slechts 15 tot 20 minuten, en wordt de slaapduur met 30 tot 50 minuten verlengd. Het effect neemt bovendien af naarmate je de medicijnen langer gebruikt.

Bootsma stelt dat lichaamsbeweging veel effectiever is dan medicatie. „Veel ouderen bewegen weinig, dutten overdag veel en zijn daardoor ’s nachts niet moe. Maar bewegen is voor hen juist belangrijk”, aldus Bootsma in het Pharmaceutisch Weekblad. Zij raadt dan ook aan om ouderen, zolang dit mogelijk is, zelf boodschappen te laten doen.

En nu?

In een brief aan de Tweede Kamer laat minister Schippers weten dat de eerder geformuleerde aanbevelingen nog steeds aansluiten bij de huidige situatie. Wel stelt zij dat „de geconstateerde stijging van het aantal vermijdbare geneesmiddel-gerelateerde ziekenhuisopnames aanleiding is om iedereen te wijzen op de hardnekkigheid van deze omissies en de noodzaak om te veranderen.”

Ziekenhuisopnames die samenhangen met geneesmiddelen als benzodiazepinen en bloeddrukverlagende middelen kunnen volgens de brief te vermijden zijn „door beter rekening te houden met de kenmerken, bijzonderheden en de conditie van de individuele patiënt en door het toepassen van beschermende maatregelen.” Onder andere een betere samenwerking tussen verschillende zorgverleners, zoals huisartsen, de patiënt, specialisten en apothekers, is volgens Schippers noodzakelijk. Ook moeten de behandelingen volgens haar beter op de individuele patiënt worden afgestemd.