Anne-Fleur Pel Nieuws 26 jan 2017, 13:46

Leestijd: 5 minuten

Vloeken is als roken: lastig om mee te stoppen

Vloeken en schelden. Het kan volgens onderzoek pijn verlichten en stress verlagen, maar het kan mensen ook erg kwetsen. De Bond tegen Vloeken probeert al 100 jaar mensen bewust te maken van hun grove taalgebruik. Maar het is hardnekkig. „Stoppen met vloeken is net zo lastig als het stoppen met iedere andere slechte gewoonte.”

De Bond tegen Vloeken viert vanaf vrijdag zijn honderdjarig bestaan. Het begon allemaal met meneer Baas uit Den Helder die zich stoorde aan het gevloek van militairen in de haven. In een ingezonden brief in de krant deed hij een oproep aan lezers om samen met hem een bond op te richten tegen vloeken. „Ze begonnen met het ophangen van zogeheten propaganda op stations”, zegt Rens Bravenboer van de Bond tegen Vloeken. „En dat doen we tot op de dag van vandaag nog steeds met postercampagnes.”

Taalverloedering?

Van oorsprong richt de bond zich enkel op vloeken, dat betekent het misbruiken van Gods naam. In de jaren 80 en 90 wordt dit uitgebreid met schelden met ziekten, seksualiteit, afkomst of ‘andere zaken die anderen kunnen kwetsen’. Taalverloedering ligt volgens veel mensen ten grondslag aan het toenemende grove taalgebruik in Nederland. Bravenboer denkt daar echter iets anders over.

„Ik denk dat het deels samenvalt met de ontwikkeling dat mensen steeds meer de vrijheid nemen om te zeggen wat ze denken. Ze zoeken daarbij steeds de grenzen op als het gaat om grof taalgebruik. Neem de krachtterm ‘shit’. Die is inmiddels zo vaak gebruikt dat het geen probleem meer wordt gevonden als iemand dat zegt. Dus gaan ze weer op zoek naar een ander woord, gelijk aan ‘shit’, om hun emotie te uiten.”

Een nieuw jaar -> goede voornemens. Bijv. minder vloeken en schelden. Eens? Delen maar! 🙂 #vloeken #schelden #goedevoornemens pic.twitter.com/P4Vt1nLxqY

— Bond tegen vloeken (@bondtvloeken) January 2, 2017

Volgens Bravenboer zie je dit vooral veel onder jongeren. Daar zie je dat bepaald taalgebruik ook tijdgebonden is. „Neem de tijd dat de New Kids populair waren. Toen was het ineens populair om ‘verrekte mongol’ te zeggen. Dit is langzaam weer weggezakt.”

De bond geeft jaarlijks zo’n 800 gastlessen over respectvol taalgebruik op scholen onder de noemer Klasse Taal. Bravenboer ziet de vraag van scholen hiernaar jaarlijks stijgen. Zo hard zelfs dat ze op zoek zijn naar een derde gastdocent. „We merken dat er een beweging ontstaat die zich afzet tegen negatief taalgebruik. Met name tegen het schelden met ziektes. Dat was vorig jaar goed te zien op social media. ‘Doe eens normaal’ klonk het veelvuldig als bijvoorbeeld een BN’er publiekelijk schold. Het is niet leuk of cool om die woorden te gebruiken.”

Bravenboer vindt het mooi om te zien dat mensen daar tegenwoordig voor opkomen. „Zelfs nu in de samenleving het geloof een minder grote rol speelt, zie je toch dat er rekening mee wordt gehouden. Dat is mooi. Onlangs sprak ik iemand die vroeger altijd vloekte totdat hij hoorde dat het iemand kwetste. Ter vervanging zegt hij nu Donald Duck. Voor hem werkt dat.”

Uiten van emotie

Uit de reacties van de leerlingen die een gastles bij Klasse Taal volgen, merken de gastdocenten dat ze vaak niet eens goed beseffen wat ze eigenlijk zeggen. Een vloek of scheldwoord is gewoon stoer of het uiten van een emotie. „Als je schrikt, volgt daar meteen een ongecensureerde uiting van je gevoel op. Ook helpt vloeken of schelden om pijn langer te verdragen en het gevoel van stress te verlagen, blijkt uit onderzoek. Het is logisch dat het bepaalde positieve effecten heeft, anders zou het niet gebeuren. Maar op andere mensen kan het een negatief effect hebben. Daarbij nemen bij overdadig vloeken de positieve effecten weer af, blijkt uit ander onderzoek.”

Stoppen is moeilijk

Stoppen met grof taalgebruik is echter zo eenvoudig nog niet. Het is net zo moeilijk als het veranderen van iedere andere slechte gewoonte, zegt Bravenboer. „Het is een gedragspatroon. Een psycholoog heeft mij verteld dat als je vloekt er in je hersenen een verbinding wordt gelegd tussen een vloek en je gevoel of gedrag. Net als bij roken. Als je rookt zeggen je hersenen dat dat lekker is.”

Er is dus geduld nodig om af te kicken. „Stoppen vraagt oefening, discipline, tijd, steun van anderen en het verlangen om aan jezelf te werken. Niet alleen door het onder controle houden van je taal, maar ook van de emoties die je aanzetten tot vloeken.”

Werk aan de winkel

Dus nog altijd veel werk aan de winkel voor de bond. Ze hebben in de afgelopen jaren het stoffige imago weggepoetst en vervangen dit jubileumjaar de traditionele postercampagne op treinstations voor het uitdelen van de glossy Holy op dezelfde stations. „Mensen vragen weleens: wat heeft de Bond voor Vloeken voor zin? We kunnen geen harde cijfers presenteren, maar dat is ook niet belangrijk. We willen mensen bewustmaken dat bepaald taalgebruik onnodig kwetst. We blijven ons geluid laten horen.”

Schelden in Europa

Nederlanders schelden als enige land ter wereld met ziektes. Naast kanker zijn ook tyfus, cholera (kolere) en tering hier nog altijd ‘populair’.

Belgen hebben een voorkeur voor het schelden met geslachtsdelen en uitwerpselen. Zij houden ook van het opeenstapelen van woorddelen om te schelden. Alsof de vloek krachtiger wordt naarmate hij langer wordt.

Duitsers hebben de voorkeur voor anale verwijzingen zoals arschloch. Verder zijn ook termen die de onreinheid van de ander aanduiden erg populair. Schweinhund is hier weer een voorbeeld van.

Britten zouden niet zo houden van het schelden met genitaliën. Dat zou te maken hebben met hun gêne over de seksuele daad. Dit klinkt echter niet heel geloofwaardig als je hun seksuele escapades in verschillende tv-programma’s in ogenschouw neemt.