Wouter van Loon Nieuws 28 nov 2016, 13:31

Leestijd: 5 minuten

Wanneer worden deze grensprobleempjes opgelost?

Nederland wordt vandaag een paar hectare groter: de grens tussen Nederland en België wordt een klein beetje verlegd, zodat twee schiereilandjes die alleen vanuit Nederland te bereiken zijn, ook bij Nederland horen. Maar het is niet het enige stukje Nederlandse grens met problemen. Een overzicht.

Visé en Eijsden-Margraten

De grens die maandag wordt aangepast, draait om het eilandje Presqu’île de L’llal, dat tot maandag Belgisch was maar alleen vanaf Nederland kon worden bereikt. Het eilandje was daardoor nauwelijks te handhaven: de Nederlandse politie mocht niet op het eiland komen, en Belgische agenten konden alleen per boot op L’Ilal komen. Dan kregen ze wel een nat pak, want er is geen aanlegsteiger en dus moeten de agenten het laatste stukje door het water waden.

Daar werd gretig gebruik van gemaakt; het eiland wordt regelmatig gebruikt om illegale feesten te organiseren en drugs te handelen. Ook wordt het gebruikt als homo-ontmoetingsplaats; er lopen regelmatig naakte mannen over het eiland.

Zo nu en dan hielden de Nederlandse en Belgische politie een gezamenlijke actie, maar spontaan ingrijpen was erg lastig. Dat verandert vanaf vandaag: het eiland wordt Nederlands, en dus mag de Nederlandse politie gaan handhaven. In ruil krijgt België twee andere eilandjes in de buurt.

Baarle

Baarle is één dorp, maar ligt in twee landen: België en Nederland. En het dorp wordt niet netjes in tweeën gesneden door één Belgisch-Nederlandse grens. Nee, het bestaat uit tal van enclaves, kleine plukjes België die in Nederland liggen. En om het nog ingewikkelder te maken, liggen ín die Belgische enclaves ook weer stukjes Nederland.

Het Brabantse dorp is dan ook de ware nachtmerrie van de douane. De grenzen worden op de straat aangegeven met speciale tegels, en de huizen hebben een vlaggetje bij hun bordje om aan te geven in welk land het huis nu precies ligt. Regelmatig loopt de grens dwars door het huis heen.

Eén van de panden waar de grens dwars doorheen loopt, is het gebouw van de voormalige Femisbank. Die bank had een speciale kelder, waar de administratie verreden kon worden van het Nederlandse naar het Belgische deel van het gebouw, en vice versa. Dat maakte het voor de autoriteiten vrijwel onmogelijk om de boel te controleren. De bank was dan ook zeer geliefd bij criminelen.

Eurostaete

Niet ver van Coevorden, in Drenthe, ligt Eurostaete; een stuk niemandsland tussen Nederland en Duitsland. Het is een wel heel bijzonder grensconflict: normaal gesproken eisen twee staten hetzelfde stuk land op, maar bij Eurostaete willen zowel Nederland als Duitsland het niet hebben.

Het stuk niemandsland is op een knullige manier ontstaan: in 1824 werd omschreven dat de Duits-Nederlandse grens tussen twee grenspalen in de richting van een sloot zou meelopen. Maar later kregen de grenspalen een nieuw nummer, en is niet goed omschreven hoe de grens precies liep. Daardoor ontstond er een stuk niemandsland, dat zo’n 500 meter lang en 6 meter breed is.

In 2006 zag de familie Beukeveld, die eigenaar is van de strook grond, zijn kans schoon: hij riep de vrijstaat Beukeveld uit, en hernoemde die later naar Eurostaete. Dat leverde een bijzondere situatie op toen de gemeente Coevorden werkzaamheden op de strook grond ging uitvoeren. Gerard Beukeveld schreef toen een brief aan de toenmalige premier Jan-Peter Balkenende, waarin hij schreef dat de gemeente Coevorden helemaal geen recht heeft om „in het buitenland” deze werkzaamheden uit te voeren. Hij dreigde bovendien geweld te gebruiken. Beukeveld werd daarop gearresteerd.

Tegenwoordig heet Eurostaete Wonderland.

Hond en Paap

Wat verder naar het noorden is er opnieuw een grensgeschil tussen Nederland en Duitsland: hoe loopt de grens in de Eemsmonding, bij Groningen? Nederland volgt het midden van de stroom, en tegenwoordig zou de grens dan over een leidam in de Eems lopen. Maar Duitsland is het daar niet mee eens; zij stellen dat het Nederlandse gebied een stuk kleiner is. De zandbanken Hond en Paap zouden daarom niet Nederlands, maar Duits zijn.

De Duitsers wijzen op een brief uit 1464, waar de Duitse keizer stelt dat het grondgebied van de graaf van Oost-Friesland – tegenwoordig Duitsland – hele Eemsmonding bevat. Maar Nederland stelt dat deze brief niet meer geldig is, en dat de grens in het midden van de vaargeul moet liggen, zoals in internationaal recht is bepaald.

Nederland en Duitsland komen er al tientallen jaren niet uit. In 1960 werd weliswaar een verdrag gesloten, waardoor er goed samengewerkt kan worden. Maar de Duitsers betwisten bijvoorbeeld de verdeling van de opbrengsten van de gaswinning in het gebied. En in 2001 zijn Nederlandse vissers bekeurd omdat ze bij de mosselbank bij de zandbanken aan het vissen zijn, waarna Duitse vissers er – zonder bekeuring – met de hele mosselbank vandoor gingen.

Inmiddels zijn er wel goede afspraken tussen Duitsland en Nederland gemaakt over het gebied, maar de landen zijn het nog altijd oneens over waar de grens precies ligt.

Wel opgelost: Selfkant

Dat Duitsland en Nederland heus wel een grensconflict kunnen oplossen, blijkt uit de kwestie rond Selfkant – of Zelfkant, zoals het ooit heette. Het ligt even over de grens bij Sittard, in het smalle stukje Limburg waar Duitsland en België elkaar bijna raken.

In 1949 annexeerden Nederlandse troepen het stuk rond Selfkant, nadat de Geallieerden hadden besloten dat Nederland stukjes Duitsland mocht innemen ter compensatie van de Tweede Wereldoorlog. Veel minder dan Nederland eigenlijk had gewild – er werd soms gesproken om de grens tot Hamburg op te schuiven.

Het kleine stukje dat Nederland wel kreeg, werd al snel teruggeschonken aan Duitsland: al in 1963 werd Selfkant alweer Zelfkant. Maar Nederland hield wel de weg die door het gebied liep, waardoor je gemakkelijker van Noord- naar Zuid-Limburg kunt rijden. Er stonden Nederlandse verkeersborden langs de kant van de weg, die bovendien werd onderhouden door Nederlandse werklui. In 2002 kreeg Duitsland ook die weg terug.