Wouter van Loon Nieuws 19 nov 2016, 17:05

Leestijd: 3 minuten

Trap er niet in: zo herken je nepnieuws

Hillary Clinton wist van kindermisbruik maar schoof dat onder het tapijt, blijkt uit haar e-mails. En Donald Trump zei in 1998 al dat als hij president wilde worden, hij dat namens de Republikeinen zou doen. Want zij zijn zo dom dat je ze alles wijs kunt maken.

Het zijn goed gelezen berichten tijdens de verkiezingscampagne in de Verenigde Staten. Eén probleem: beide berichten zijn volledig uit de duim gezogen. En het waren niet de enige nepberichten over de presidentskandidaten. Het nepnieuws was zo wijdverspreid dat het de uitslag wel eens beïnvloed kan hebben, denken analisten.

Ook in Nederland zijn er tientallen sites die nepnieuws verspreiden. De Hoax-wijzer heeft er 64 op een rij gezet. Zij hebben verschillende motieven: sommige sites maken sensationele koppen, en hopen daardoor veel publiek te trekken waar geld aan te verdienen valt. Andere sites verspreiden propaganda of geloven in complottheorieën.

Facebook gaat proberen om een filter voor nepnieuws te maken. Maar je kunt het ook zelf herkennen. Factcheck.org, een project van de University of Pennsylvania, heeft een checklist gemaakt:

Kijk verder dan alleen de kop

Het lijkt logisch, maar veel lezers doen het niet: lees verder dan alleen de kop. Vaak hebben artikelen met nepnieuws een opvallende titel, die de aandacht moet trekken. Als je een stukje verder leest, kom je soms al snel tot de conclusie dat er niets van klopt. Dan blijkt dat een onderzoek naar de intelligentie van mensen met een petje en capuchon op, door een student zou zijn uitgevoerd.

Controleer de bron

Kijk goed waar het bericht vandaan komt. Er zijn sites die zich al jarenlang bezighouden met nepnieuws, waardoor je direct kunt zien of iets te vertrouwen is. Kijk bijvoorbeeld naar de lijst van De Hoax-wijzer. Komt het bericht van Leeshetnu.nl? Dan weet je dat je het misschien beter niet kunt vertrouwen.

Wat schrijft de site nog meer?

Als je de site niet kent, is het een goed idee om te kijken wat de sites nog meer schrijven. Het is niet zo gek als je gelooft dat Obama een vakantiehuis in Dubai heeft gekocht – ook al is het niet waar. Maar wat als dezelfde site schrijft dat de aardbeving in Nieuw-Zeeland de wraak is van ‘Antartica-engelen’? Misschien toch niet zo betrouwbaar.

Check de auteur

Vaak staat de naam van de schrijver bij de artikelen, ook bij nepnieuws. Zoek de auteur op via bijvoorbeeld Google: wat staat er op zijn cv? Soms wordt er gestrooid met indrukwekkende opleidingen, functies en prijzen, maar blijken andere auteurs precies dezelfde cv te hebben. Klopt dat wel?

Naar welke bron wordt verwezen?

Kijk goed op welke bronnen de site het nieuws baseert. Soms wordt er verwezen naar officiële bronnen of mainstream media, terwijl die er niets over hebben geschreven. Zo was er eerder dit jaar een bericht dat asielzoekers gratis met de trein zouden mogen reizen. De NOS zou later met extra informatie komen. Maar de NOS meldde nooit iets, en de NS wist van niets.

Controleer de datum

Sommige artikelen zijn echt, maar zijn al lang geleden gebeurd. Op social media worden die gebeurtenissen dan gepost alsof het iets te maken heeft met een recente gebeurtenis. Zo ging vlak nadat Trump de verkiezingen had gewonnen, het verhaal over social media dat Ford de productie van vrachtauto’s van Mexico naar Ohio zou verplaatsen, omdat Trump president was geworden.

En inderdaad, daarin staat dat Ford de productie van Ohio naar Mexico verhuist. Maar het artikel was gemaakt in augustus 2015 – in dat geval wist Ford wel erg vroeg dat Trump de verkiezingen zou winnen.

Is het echt geen satire?

We zijn er allemaal wel eens in getrapt: De Speld komt met zo’n overtuigende parodie dat je denkt dat het echt is. Inmiddels kennen we De Speld allemaal, maar er zijn ook andere, minder bekende satirici die proberen om zo bizar mogelijke berichten viral te laten gaan.