Steven Musch Nieuws 12 okt 2016, 14:22

Leestijd: 6 minuten

Hype met horrorclowns ‘kan uit de hand lopen’

Het fenomeen ‘horrorclowns’ is nu ook naar Nederland overgewaaid en dreigt een serieus probleem te worden. Op vier verschillende plaatsen in het land zijn de afgelopen dagen mensen gesignaleerd die verkleed als clown mensen bedreigden of hen aan het schrikken probeerden te maken.

In Arnhem stonden drie gemaskerde tieners verkleed als clowns voor de deur van een vrouw, in Almere ging een clown met een ‘bebloed’ gezicht en mes achter kinderen aan en in Oss liep een clown met een hamer en een mes over straat. In Diemen ging het om een stel ‘redelijk onschuldige’ tieners, zonder wapens. „Als je dit z’n gang laat gaan, is de kans groot dat het op een gegeven moment misgaat”, zegt forensisch psycholoog Ernst Ameling. „Het gaat nu al heel ver. Clowns die met een mes achter kindertjes aanrennen. Dat is heel ernstig en moet bestraft worden.”

https://www.facebook.com/politieoss/posts/995891973872084:0

Bedreigen alleen niet genoeg

Volgens Ameling nemen mensen met een persoonlijkheidsstructuur waarbij sadisme een rol speelt het angst aanjagen verkleed als clown over van anderen, van media en films. „Dit kan uit de hand lopen”, denkt hij. „Tot nu toe is het nog enigszins onder controle en zijn er geen mensen gewond geraakt, maar de kans bestaat dat er op een gegeven moment iemand tussen zit voor wie alleen bedreigen niet genoeg is. Bij sommige mensen is het sadisme namelijk te ver doorgeschoten.”

Waarom doen mensen dit? „Om anderen angst aan te jagen. Dat levert voor deze mensen plezier op of een gevoel van macht of controle over de ander. Het heeft te maken met narcisme en een vleugje sadisme. Het geeft sommige mensen plezier als een ander pijn lijdt of angst wordt aangejaagd. Dat hoort nu eenmaal bij de mens.”

Het is volgens Ameling ook de dubbele rol van een clown en het masker waardoor mensen soms bang zijn voor clowns. „Je kunt niet achter het masker of de schmink kijken, dus je ziet iemands ogen niet, geen emoties, dat geeft een gevoel van onzekerheid en onvoorspelbaarheid.” Bovendien geven de ‘horrorclowns’ hun masker vaak een erg ‘agressief uiterlijk, met zwarte lijnen, en een eng gebit’. „Het zijn eigenlijk helemaal geen clowns meer. Clowns horen namelijk leuk te zijn, niet eng.“

„Zelf vond ik clowns vroeger geweldig. Met olifanten hoefde je in het circus bij mij niet aan te komen. Ik lag altijd naast mijn stoel van het lachen bij clowns. Maar dat maakt het ook wel cynisch, dat clowns nu angstaanjagend worden gemaakt.”

Het is wat met die killer clowns. Als Bassie maar niet radicaliseert 🙂

— Jan de Hoop (@JandeHoop) October 12, 2016

Het begin van de hype

De clownhype begon op 21 augustus van dit jaar in de Amerikaanse staat South Carolina. Een jongetje vertelde aan zijn moeder dat hij een enge clown had gezien in de bosjes vlak bij hun woning. Zijn oudere broer stelde dat de clown ook een ketting bij zich had. Sindsdien zijn er tientallen clowns gesignaleerd in bijna elke Amerikaanse staat. Vervolgens doken de clowns ook op in Engeland, Canada, Australië, Frankrijk en verschillende andere landen.

Vaak blijft het bij mensen aan het schrikken maken, maar er zijn ook al mensen aangevallen en beroofd, clowns hebben geprobeerd in te breken en mensen zijn achtervolgd door clowns met messen, geweren, machetes en andere wapens. Het dreigt dus een serieus probleem te worden. Zo heeft McDonald’s zelfs al aangekondigd dat zij de bedrijfsclown en mascotte Ronald McDonald even uit de openbaarheid halen, vanwege alle ophef over clowns.

Coulrofobie

Dat mensen bang zijn voor dit soort clowns zal niemand verbazen, maar de angst voor gewone clowns zit dieper geworteld. Er bestaat zelfs zoiets als clownfobie of coulrofobie. Hoewel sommige mensen de grappenmakers geweldig vinden, bestaat er ook een breed gedragen wantrouwen en zelfs haat tegenover clowns. Zo is er zelfs een website genaamd www.ihateclowns.com en een gelijknamige Facebookgroep met bijna een half miljoen volgers. Daarnaast publiceerde de universiteit van Sheffield in 2008 een onderzoek waaruit bleek dat veel kinderen niet van clowns houden of zelfs bang zijn voor de grappenmakers.

In principe bestaan clowns al sinds de tijd van de Egyptenaren. Toen bestonden er al soortgelijke grappenmakers. Maar door de geschiedenis heen zijn clowns helemaal niet altijd alleen maar leuk geweest. Zo had je aan het eind van de 18e eeuw de Engelse clown Grimaldi, waarschijnlijk de eerste die zijn gezicht schminkte. Grimaldi staat erom bekend dat hij mensen op het podium aan het lachen maakte, maar diep van binnen zwaar depressief was. Hij zou zichzelf dood hebben gedronken en op zijn 31e al zijn overleden.

Charles Dickens schreef een boek over Grimaldi maar maakte er een ‘enge’ clown van. Een ander voorbeeld van een enge clown: aan het eind van de negentiende eeuw was er een Italiaanse opera Pagliacci over een clown die zijn vouw vermoordt op het podium omdat zij vreemdgaat met een ander.

Ook tegenwoordig zijn ‘enge’ clowns overal te vinden op tv of in de media. Denk aan de horroclown It van Stephen King of The Joker, de tegenstander van Batman. Duidelijk is dat de clown als cultureel fenomeen dus niet alleen maar een ‘leuke’ rol heeft gekregen. Daar ligt dus een deel van de reden dat clowns soms eng worden gevonden.

In een artikel van het Amerikaanse Smithsonian Intituut zegt Dr. Brenda Wiederhold, die onderzoek doet naar fobieën en trauma’s bij onder meer veteranen, dat ongeveer 2 procent van de volwassenen waarschijnlijk bang is voor clowns. „Het begint meestal bij kinderen rond de leeftijd van twee jaar, als ze angstig zijn in het bijzijn van vreemden. Op die leeftijd zijn de hersenen van kinderen nog in ontwikkeling en zijn ze niet altijd in staat om de fantasie te scheiden van de werkelijkheid.”

Fobie wordt misbruikt

Maaike van der Linden werkt bij de Angst Dwang en Fobie (ADF) Stichting en is zelf ervaringsdeskundige op het gebied van fobieën. Ze is enigszins sceptisch over het gebruik van het woord clownfobie. „Het woord fobie wordt al gauw misbruikt. Mensen met een fobie hebben daar dagelijks last van. Vermijding speelt daarbij een belangrijke rol. Het ontregelt je hele leven. Clowns kun je over het algemeen goed vermijden, aangezien ze alleen op feestjes of in het circus rondlopen. Althans, tot nu toe.”

„Ik kan me voorstellen dat de mensen die echt een fobie voor clowns hebben nu geen stap meer naar buiten doen. Het kan zelfs zo extreem zijn dat mensen niet naar hun werk gaan en alles doen om maar niet naar buiten te hoeven. In dat geval moet er echt contact gezocht worden met een psycholoog, want dan is er wel echt sprake van een fobie. Ik wil de angst voor clowns niet bagatelliseren, maar ik denk dat een fobie in het geval van clowns niet veel voorkomt.”