Hester Ramaker Nieuws 5 sep 2016, 14:57

Leestijd: 3 minuten

Video: zou jij gaan staan omdat iedereen dat doet?

Stel, je zit in de wachtkamer bij de dokter en naast jou zitten nog tien mensen. Er klinkt een piep. Alle mensen, behalve jij, gaan even staan en direct weer zitten. Er is geen aanwijsbare reden waarom ze dit doen en nergens hangt een bordje dat opstaan na de piep een regel is. Weer klinkt een piep, weer gaan de mensen staan, weer is er geen reden gegeven. Zo gaat het constant door. Zou je mee doen?

Je eerste antwoord is: ‘Nee, waarom zou ik?’ En toch ga je het hoogstwaarschijnlijk wel doen, laat recent onderzoek van tv programma Brain Games in bovenstaand filmpje nogmaals zien. Want mensen zijn sociale dieren en we willen graag aardig gevonden worden. Daarom zullen we altijd doen wat de groep doet. Zelfs als we niet geloven wat er gezegd wordt of niet weten waarom iets gedaan wordt, zullen we altijd met de groep mee gaan om niet buiten de boot te vallen. Dat is namelijk te pijnlijk en te moeilijk voor ons.

Wereldberoemd experiment

Een wereldberoemd experiment van Psycholoog Solomon Asch uit de jaren vijftig laat dat goed zien. Hij laat de deelnemers van een onderzoek een voorbeeldlijn zien. Daarnaast staan nog drie lijnen die allemaal een verschillende grootte hebben en waarvan er een even groot is als de voorbeeldlijn. De deelnemers moeten aangeven welke van de drie lijnen even groot is.

Alle deelnemers, op een na, zitten in het complot en geven expres het verkeerde antwoord. De ene deelnemer die niet in het complot zit, geeft al snel hetzelfde antwoord ondanks dat hij weet dat het niet klopt. Maar hij is alleen, wil niet buiten de boot vallen en gaat dus mee met de massa.

In een uitbreiding van dit experiment voegt Asch nog een deelnemer toe die van niets weet. Nu ze met zijn tweeën zijn worden wel de goede antwoorden gegeven, ook al doen de andere deelnemers dat niet. Ondertussen blijven de twee elkaar aankijken en aansporen om het goede antwoord te geven. Het wordt dan duidelijk dat, zolang je niet alleen bent en je je gesterkt voelt door een ander, groepsdruk al verworpen kan worden. Voor wie denkt dat deze experimenten verouderd zijn; heel recent deed de Stanford University een soortgelijk experiment en de uitkomst was het zelfde.

Een soortgelijk experiment uit dezelfde tijd met mannen in een lift die verkeerd om gaan staan, bewijst nogmaals dat groepsdruk ons ontzettend makkelijk in zijn greep krijgt.

https://www.youtube.com/watch?v=5fWjXZL56bo

Doelloos rondlopen

In een ander experiment lieten twee onderzoekers uit Leeds zo’n tweehonderd mensen doelloos rondlopen in een grote hal. Vijf procent van die groep kreeg gedetailleerde informatie mee over waar ze naar toe moesten lopen. Zonder dat de 95% het door had, volgden ze de vijf procent die wel een doel had.

De Utrechtse professor Simon Reader herhaalde dit experiment door middel van routes: een lange, onhandige route tegenover een alternatieve kortere route. Hij leerde een aantal deelnemers de lange route en weer volgde de grote groep deze ‘leiders’. Zelfs als ze werd verteld dat er nog een andere kortere route was, bleven ze de lange route lopen.

Rampscenario’s

Deze vormen van groepsgedrag worden ook gebruikt bij rampscenario’s. Daar is tijd en het gebrek om goed te kunnen communiceren een drijfveer om te zoeken naar mogelijkheden om iedereen in veiligheid te brengen. Hulpverleners krijgen in zo’n geval duidelijk instructies mee die er voor zorgen dat de massa hen gaat volgen en zodoende wordt iedereen zo snel mogelijk in veiligheid gebracht.

Zo zijn er nog talloze voorbeelden van wanneer groepsdruk van toepassing is en ook in positieve zin gebruikt kan worden. Wat denk je, kun jij groepsdruk weerstaan?