Wouter van Loon Nieuws 8 sep 2016, 15:16

Leestijd: 3 minuten

Pegida-hoofd gepakt: wanneer is hakenkruis verboden?

Edwin Wagensveld, de voorman van protestgroep Pegida, is donderdag bij de rechtbank afgevoerd door de politie omdat hij een shirt aanhad met daarop de afbeelding van een hakenkruis in een prullenbak. Hij zou eigenlijk in de rechtbank moeten verschijnen omdat hij eerder op een demonstratie dezelfde afbeelding heeft getoond. Maar een hakenkruis in een prullenbak, dat lijkt meer op een antinazisymbool. Wanneer is een hakenkruis eigenlijk verboden?

Verbod van de burgemeester

Het is het logo van Pegida: een mannetje die het hakenkruis in een prullenbak gooit. Soms worden daar ook andere symbolen aan toegevoegd, zoals de vlag van IS, de communistische hamer en sikkel en het logo van de extreemlinkse groep Antifa.

Wagensveld ontrolde in februari bij een demonstratie voor het stadhuis in Amsterdam een spandoek met daarop het logo. Maar de Amsterdamse burgemeester had juist verboden om op wat voor manier dan ook symbolen als het hakenkruis of de logo’s van IS of Hamas te tonen. De burgemeester deed dat met een beroep op de Wet openbare manifestaties, waarin is aangegeven wanneer een burgemeester bijvoorbeeld een betoging mag verbieden.

‘Demonstratief karakter’

De gemeente Amsterdam had het verbod doorgegeven aan Wagensveld: de burgemeester had de Pegida-voorman een brief gestuurd, waarin staat hij dergelijke symbolen bij demonstraties niet wil zien. Toen Wagensveld dat toch deed, werd hij opgepakt.

Wat er donderdag bij de rechtszaal gebeurde, was min of meer hetzelfde: de politie vond dat de situatie een „demonstratief karakter” kreeg toen Wagensveld weigerde zijn shirt uit te doen, en besloot hem mee te nemen. Een vrouw die hetzelfde symbool toonde, moest ook met de politie mee. Andere omstanders met een spandoek met daarop ook het hakenkruis in een prullenbak mochten wel blijven staan.

Pegida-voorman Edwin Wagensveld wordt afgevoerd. Ook een Duitse vrouw moet mee. pic.twitter.com/XcNjIDmJzq

— Mark Schrader (@markschrader) September 8, 2016

‘Verbod burgemeester mocht niet’

Volgens Wagensveld is het helemaal niet verboden om het hakenkruis in een prullenbak te tonen. En daar kan hij wel eens een punt hebben. Volgens Berend Roorda, onderzoeker van het Centrum voor Openbare Orde en Veiligheid aan de Rijksuniversiteit Groningen, is burgemeester Van der Laan zijn boekje te buiten gegaan.

Volgens de wet waar Van der Laan zich op beroept, mogen burgemeesters alleen beperkingen stellen aan demonstraties in het belang van bijvoorbeeld gezondheid of de openbare orde, maar nooit op de inhoud. „Dat heeft alles te maken met de vrijheid van meningsuiting en het censuurverbod. Dat je niet voorafgaand beperkt mag worden in bepaalde uitingen”, zei Roorda eerder al tegen NPO Radio 1.

Hakenkruis discriminatie?

Maar ook buiten demonstraties is het tonen van hakenkruizen verboden. Althans, dat staat niet expliciet in de wet, maar je kunt aangehouden worden op basis van allerlei andere regels, zoals discriminatiewetten of de Algemene Plaatselijke Verordening.

Het is de vraag of je op basis daarvan wel veroordeeld kunt worden. De Hoge Raad bepaalde in 1995 dat geen enkel symbool op zichzelf strafbaar is op basis van de discriminatiewetten – ook het hakenkruis niet. Er moet blijken dat er een nationaal-socialistisch gedachtegoed wordt uitgedragen.

‘Juist antinazisymbool’

De vraag is of je daarvan kunt spreken als het hakenkruis in de prullenbak wordt afgebeeld. Wagensveld stelt dat de afbeelding juist bedoeld is om te laten zien dat Pegida tegen nazi’s is. Volgens Wagensveld heeft het OM hem geschreven dat het hakenkruis in deze context niet verboden is.

Pegida-voorman Edwin Wagensveld in gesprek met de politie vlak voor zijn aanhouding. Gaat dus om het shirt. pic.twitter.com/4zTlPizCZp

— Mark Schrader (@markschrader) September 8, 2016

Wagensveld werd donderdagmiddag weer vrijgelaten. De rechtszaak is voor onbepaalde tijd uitgesteld. Wanneer de Pegida-voorman opnieuw in het beklaagdenbankje moet verschijnen, is dus onbekend.