Wouter van Loon Nieuws 6 jun 2016, 14:05

Leestijd: 4 minuten

Zo vordert het onderzoek naar de aanslag op MH17

Vrachtwagens vol wrakstukken onderzocht het Join Investigation Team, dat strafrechtelijk onderzoek naar de aanslag op MH17 doet. Het onderzoeksteam laat nu in een online magazine zien hoe het onderzoek verloopt.

De Onderzoeksraad voor Veiligheid concludeerde eerder al dat de MH17 met een Buk-raket naar beneden is gehaald. Maar wie dat dan precies heeft gedaan, daar wilde de onderzoeksraad de vingers niet aan branden.

Mysterie rond de buk

Het onderzoeksteam van justitie wil erachter komen wie de raket heeft afgevuurd en hoe dat precies in zijn werk is gegaan. Er wordt bijvoorbeeld onderzocht of de raket per ongeluk afgeschoten kan zijn, of dat dat alleen met een bewuste handeling is gebeurd. Dat is nog niet zo makkelijk, omdat er veel details rond de Buk-raket onbekend zijn.

„De raketten worden sinds de jaren zeventig geproduceerd voor oorlogsdoeleinden”, aldus Gerrit Thiry, leider van het onderzoek. „Het waren de hoogtijdagen van de Koude Oorlog, specifieke technische details zijn strikt geheim.”

Microscopen en hoogwerkers

Het onderzoeksteam omschrijft in het magazine wat er allemaal is gebeurd om te achterhalen waardoor MH17 naar beneden is gehaald. Het is een buitengewoon complex onderzoek, waarin de rechercheurs zelf moeten uitvinden hoe ze alles aan moeten pakken.

Ongeveer een derde van het vliegtuig komt naar Nederland. Er werden onderdelen van het vliegtuig onderzocht die duizenden kilo’s wegen, maar ook deeltjes van kleiner dan een kubieke centimeter. De onderzoekers werken met microscopen, maar ook met heftrucs, kranen en hoogwerkers.

Elk deeltje wordt nauwgezet bekeken: wat betekent deze beschadiging? Welke theorie kan die bevestigen of ontkrachten?

Knuffels

Een groot deel van het materiaal dat wordt onderzocht, zijn persoonlijke spullen van de inzittenden, zoals knuffels van kinderen, foto’s van Aziatische slachtoffers die poseren voor toeristische trekpleisters van Europa en een aangebroken zakje chips.

Alle onderdelen worden genummerd, tot in het kleinste detail beschreven. Ook worden in totaal 8.000 foto’s genomen.

Deel van buk-raket gevonden

Het was voor het onderzoeksteam moeilijk in te schatten hoe bruikbaar die deeltjes waren: de wrakstukken zijn in treinwagons geladen en daarna kilometers lang door elkaar geschud. Sporen van bijvoorbeeld de raket kunnen daardoor op ‘schone’ wrakstukken terechtkomen.

Tussen de grote wrakstukken wordt ook een bijzondere vondst gedaan: een deel van een Buk-raket, waarmee het vliegtuig waarschijnlijk naar beneden is gehaald. Het gaat om een soort uitlaat van de raket, die aan de onderzijde van de Buk zit. Er wordt niet gemeld wanneer het deel werd gevonden, en van welk type Buk-raket het onderdeel afkomstig is.

Ook zijn deeltjes in de lichamen van slachtoffers onderzocht. In de lichamen van meerdere slachtoffers worden metaalstukjes met de stof zirkonium gevonden. Dat wordt alleen gebruikt in het glas van de cockpit. Dat is een duidelijke aanwijzing: het is erg aannemelijk dat de metaalstukjes door de ruit van de cockpit zijn ingeslagen, en daarna in de lichamen van de slachtoffers terecht zijn gekomen.

Seperatisten werken niet mee

Het onderzoek loopt vertraging op. Eigenlijk zou er voor de tweede helft van dit jaar het onderzoek afgerond worden, zodat duidelijk zou zijn met welk wapen de vlucht is neergeschoten en van welke lokatie dat is gebeurd. Maar er wordt nog altijd gewacht op informatie uit Rusland. Ook werken de separatisten niet altijd mee: zij weigeren om het team telefoonmasten rond Luhansk te onderzoeken.

Dat zou weleens cruciale informatie kunnen zijn die ontbreekt. De website Bellingcat, waar burgerjournalisten onderzoek doen naar bijvoorbeeld foto’s die op social media zijn gezet, claimt dat er een raketinstallatie van Luhansk naar Donetsk is gereden. Dat zou geverifieerd kunnen worden aan de hand van de telefoonmasten.

Toch doen de onderzoekers hun best de puzzelstukjes die er wel zijn in elkaar te passen. Op een kantoor in Kiev worden getapte gesprekken geanalyseerd, samen met Australische collega’s. „We moeten er echt de kruimeltjes uitpikken”, vertelt Gert van Doorn van de Nederlandse politie. „Iemand noemt bijvoorbeeld in een telefoongesprek de namen van zijn kinderen. Daarmee kunnen we deze persoon proberen te identificeren. We zijn er blij mee, maar dit alles is natuurlijk wel zeer tijdrovend.”

Nog niet geïdentificeerd

Wat de onderzoekers ook dwars zit: twee slachtoffers zijn nog altijd niet teruggevonden. „Alle zakken zijn boven de tafels omgekeerd”, vertelt forensisch onderzoeker Jouke Jonker in het magazine. „Met vergrootglazen en pincetten zijn we erdoorheen gegaan. We hebben alles gedaan om de laatste stoffelijke resten eruit te filteren.”