Ruben Eg Nieuws 27 jan 2015, 14:49

Leestijd: 2 minuten

Jodentransport voor nazi’s spekte kas NS in WOII

De Nederlandse Spoorwegen hebben tijdens de Tweede Wereldoorlog omgerekend 2,5 miljoen euro in rekening gebracht voor transporten van joden vanuit concentratiekamp Westerbork. Dat heeft het televisieprogramma Brandpunt ontdekt. Verslaggevers baseren zich op een document dat zij in het Nationale Archief van Washington in de Verenigde Staten aantroffen.

NS moest tijdens de oorlog 65 stoomlocomotieven, tweehonderd personenrijtuigen en 24 duizend goederenwagons aan de Duitse bezetters verhuren. De toenmalige directie van het jonge spoorbedrijf wordt al lang verweten hier niet formeel geprotesteerd te hebben, zelfs niet tegen het vervoer van opgepakte joden.

Spoorlijntje

Het bedrijf bouwde zelfs keurig op verzoek een aftakking van het Duitse spoor naar doorgangskamp Westerbork, waar joodse dwangarbeiders voor werden ingezet. Vanaf november 1942 werden via dit spoorlijntje 102 duizend joden vanuit Westerbork door de nazi’s op transport gezet naar concentratiekampen in het oosten vervoerd.

De rijtuigen en later goederenwagons werden door een NS-locomotief naar de Duitse grens getrokken. NS stuurde de nazi’s per rit een keurige factuur, zo blijkt uit de door Brandpunt ontdekte stukken. In totaal werden dertig rekeningen verzonden. Als er niet op tijd werd betaald, dan volgde een aanmaning. Tot de spoorstaking in september 1944 vertrokken vanuit Westerbork 93 treinen.

Schadevergoeding

Officieel heeft NS het met de deportaties opgestreken geld na de oorlog in kas gehouden. NS laat in een reactie weten dat de Nederlandse staat in de jaren ’50 een algemene schadevergoeding heeft betaald ter compensatie van het leed voor de jodenvervolging. NS was op dat moment nog een staatsbedrijf.

De Nederlandse staat had vlak voor het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog alle aandelen van de in 1937 opgerichte NV Nederlandse Spoorwegen in handen gekregen. De Hollandsche IJzeren Spoorweg-Maatschappij (HIJSM) en Staatsspoorwegen (SS) waren gefuseerd tot dit landelijke spoorbedrijf.

Excuses

„De Tweede Wereldoorlog blijft een zwarte bladzijde in de geschiedenis van Nederland en de spoorwegen”, benadrukt het inmiddels verzelfstandigde bedrijf. De toenmalige NS-directeur Aad Veenman bood in 2005 excuses aan voor de rol van zijn bedrijf tijdens de oorlog. In de loop der jaren hielp NS mee of betaalde voor het plaatsen van monumenten of gedenkplaatsen op diverse stations.