Femke van Rooijen Woningmarkt 4 dec 2019, 16:30

Leestijd: 4 minuten

Steeds meer gezinnen dakloos door tekort aan huizen

Steeds meer mensen in Nederland raken hun huis kwijt, waaronder ook veel gezinnen. De Nationale Ombudsman roept premier Rutte namens alle ombudsmannen op om actie te ondernemen. 

De cijfers liegen er niet om: de groep daklozen in ons land is sinds 2009 verdubbeld. In totaal gaat het om zo’n 40.000 mensen zonder een dak boven hun hoofd. Ook de groep economisch daklozen groeit. Het gaat hier om mensen zonder verslaving of psychische problemen en die in veel gevallen gewoon een baan hebben. Steeds vaker gaat het ook om gezinnen die op straat komen te staan. Hoe groot deze groep precies is, is onduidelijk want landelijke cijfers zijn er niet. De gemeente Den Haag onderzocht dit probleem wel. Daar deden vorig jaar 292 gezinnen een beroep op de maatschappelijke opvang. In 2015 waren dat er nog 172.

Tekort aan huizen

„De cijfers zijn verontrustend”, zegt Sharon Bartels van de Nationale Ombudsman. „Het probleem begint bij het grote tekort aan huizen. Door de krapte op de woningmarkt komt het vaker voor dat mensen die als zelfredzaam worden gezien in de problemen komen. Ondanks dat zij niet te maken hebben met psychische problemen of een verslaving, kunnen ze het maar moeilijk bolwerken.” Na een scheiding kunnen mensen steeds vaker geen huis vinden en vrouwen die uit een onveilige woonsituatie komen, blijven langer in een blijf-van-mijn-lijfhuis. Dat zijn opvanghuizen voor vrouwen, kinderen en mannen die slachtoffer zijn of bedreigd worden met huiselijk geweld. De reden: er is te weinig ruimtevoor de doorstroom naar een eigen woning.

De overheid staat al langer onder druk als het gaat om het tekort aan huizen in Nederland.  Dit jaar komt ons land namelijk bijna 300.000 huizen tekort. Dat blijk uit een rapport (de Staat van Huisvesting) over de huisvesting in Nederland. Het College voor de Rechten van de Mens deed naar aanleiding van dit rapport vorig jaar al een oproep voor meer betaalbare woningen. „De overheid doet haar best om te zorgen voor meer beschikbare woningen, maar er worden te weinig maatregelen genomen die gerelateerd zijn aan doelstellingen rondom de betaalbaarheid”, schrijft het College.

En die stagnering in de doorstroom van opvangcentra naar eigen woningen zorgt voor een overvolle crisisopvang, met langdurige verblijven en wachtlijsten voor de maatschappelijke opvang. „Er is simpelweg geen plek meer om al deze gezinnen op te kunnen vangen. Het gevolg is dat hele gezinnen in hun auto moeten wonen omdat ze nergens anders terecht kunnen of dat kinderen worden gescheiden van hun ouders omdat er niet voor iedereen plek is in de opvang”, zegt Bartels.

Kostendelersnorm

In veel gevallen gaat het om een acute noodsituatie, die om een noodoplossing vraagt. „Denk bijvoorbeeld aan mensen die na een scheiding niet meer bij hun ex-partner kunnen wonen, maar zelf niet snel genoeg een huis kunnen vinden”, legt Bartels uit. In zo’n situatie kan het een oplossing zijn om tijdelijk bij een familielid in huis te gaan, maar daar zit volgens de Nationale Ombudsman een groot deel van het probleem. „De familie die tijdelijk voor opvang kan zorgen, wordt in dat soort gevallen gekort op bijvoorbeeld toeslagen of een bijstandsuitkering, waardoor zij kunnen besluiten niet te helpen omdat hun eigen gezin dan in gevaar kan komen.” Dit is de kostendelersnorm. Het idee is: hoe meer volwassenen in een huis wonen, hoe meer mensen bijdragen aan het bekostigen van de woning, hoe lager de woonlasten per persoon. „Het gevolg van dit soort regels is dat hele gezinnen in hun auto moeten wonen omdat ze nergens anders terecht kunnen of dat kinderen worden gescheiden van hun ouders omdat er niet voor iedereen plek is in de opvang”, vertelt Bartels.

Gezinnen die zich in dit soort situaties bevinden, kunnen geen beroep doen op voorzieningen zoals begeleiding en maatschappelijke opvang, omdat ze geen andere problemen hebben en daarom als zelfredzaam worden gezien. Ze hebben immers een inkomen en kampen niet met een verslaving. „Maar daarmee zijn ze nog niet zelfredzaam. Want met een baan ben je er nog niet. Wie geen adres heeft, heeft op veel voorzieningen geen recht. Zonder adres kun je bijvoorbeeld geen toeslagen en uitkeringen aanvragen”, legt Bartels uit.

Gemeenten staan met lege handen

„Gemeenten doen wat zij kunnen om de dakloosheid het hoofd te bieden. Maar steeds vaker constateren wij dat ook zíj met lege handen staan als wij met een acuut huisvestingsprobleem bij hen aankloppen”, staat er in de brief aan de premier. De problematiek rondom het stijgende aantal daklozen in Nederland, die gemeenten boven het hoofd groeit, vraagt om noodoplossingen, vindt de Nationale Ombudsman. De organisatie pleit daarom voor onorthodoxe maatregelen vanuit het Rijk. Bartels: „De echte oplossing zit voor een deel in het zorgen voor minder krapte op de woningmarkt, maar er moet nu eerste gezorgd worden voor oplossingen die op korte termijn werken. Zet de kostendelersnorm voorlopig even in de koelkast zodat tijdelijk inwonen bij familie weer een optie wordt.”