Julia Osendarp Belasting 27 nov 2019, 15:59

Leestijd: 4 minuten

Onrust op werkvloer van de Belastingdienst

De werksfeer bij de Belastingdienst is niet goed. Werknemers ervaren druk, durven geen kritiek te geven op beleid en voelen zich niet gehoord. Dat blijkt uit een enquête van vakbond FNV. 

Uit de vragenlijst, die naar ruim 3000 ambtenaren werd gestuurd, blijkt dat van de 935 reacties bijna iedereen ontevreden is. De werksfeer wordt als onveilig omschreven en kritiek op beleid zou niet worden getolereerd.

Afrekeningscultuur

FNV-bestuurder Mieke van Vliet vertelt dat de werksfeer bij de Belastingdienst sinds 2012 al slecht is: „Wij krijgen al een tijd meldingen binnen van medewerkers.” Daarbij wordt de zogenoemde ‘afrekeningscultuur’ als een groot probleem gezien. „Dat betekent dat een klein incident al tot strenge maatregelen kan leiden. Dat terwijl de top van de Belastingdienst besluiten neemt over de uitvoering van het werk, die voor de ambtenaren niet haalbaar zijn.” De FNV-bestuurder legt uit dat de Belastingdienst aan politieke opdracht wil voldoen, maar dat dit in de praktijk niet altijd mogelijk is. „Er ontstaat op die manier een enorm spanningsveld.”

Gerard Meussen, hoogleraar Belastingrecht aan de Radboud Universiteit in Nijmegen, ziet dat de Belastingdienst al een aantal jaren met problemen worstelt. „De Belastingdienst kampt met vergrijzing. Daardoor zijn er veel werknemers die met pensioen gaan of hier tegenaan zitten."

„Dat komt omdat ze pas sinds een jaar of vijf personeel werven, daarvoor lag de werving stil.” Meussen vertelt dat er sinds kort veel nieuwe medewerkers zijn. „Dat zijn grote schokgolven en dat kan voor onvrede zorgen.” Verder kampt de Belastingdienst volgens de hoogleraar met aanhoudende automatiseringsproblemen en ervaart de ambtenaar te hoge werkdruk. „Dat komt doordat de politiek te veel taken bij de Belastingdienst neerlegt, inclusief de toeslagen.”

Het rommelt

Ruben Woudstra is vierdejaars student Fiscaal Recht aan de Universiteit van Amsterdam en daarnaast secretaris van Studievereniging Fiscale Economie en Recht. Hij vertelt dat zij veel samenwerken met de Belastingdienst. Voornamelijk om een jongere doelgroep aan te spreken.  „We kennen studenten die daar stagelopen en ook zeker wat werknemers. Natuurlijk horen wij al een tijdje dat het rommelt. Voornamelijk geluiden over bureaucratie en omslachtigheid komen naar buiten. Het is goed dat dit nu aan het licht komt.”

Op de vraag of Woudstra met de huidige ontwikkelingen nog bij de Belastingdienst zou solliciteren antwoordt hij: „De Belastingdienst is minder ‘sexy’ dan andere grote bedrijven. Maar we onderschatten dat we veel in verbinding staan met de Belastingdienst en ze veel goed werk doen. Toch zou ik nu wel even goed nadenken of ik op een vacature zou solliciteren.”

Volgens Van Vliet gaan de perikelen nog een stapje verder. „Medewerkers moeten uitvoering geven aan wetgeving die eigenlijk niet kan. Ambtenaren zijn loyaal en doen wat hen wordt opgedragen. Het gaat om zaken waarvan je je kunt afvragen of dit volgens de wet wel kan. Of zaken die wel aan de wetgeving voldoen, maar in de praktijk anders uitpakken.” Ook durven werknemers volgens Van Vliet niet openlijk naar buiten te treden met hun zorgen. „Lekken bij de Belastingdienst is een doodzonde en dat heeft vaak consequenties.”

Structureel probleem

Hoogleraar Meussen denkt dat het goed is dat dit nieuws naar buiten komt, maar hij denkt niet dat er zomaar een oplossing klaarligt. „We hebben het hier over een structureel probleem. Er is een onevenwichtige personeelsopbouw. Enerzijds heb je jonge starters en anderzijds vijftig plussers die al hun hele leven in dienst zijn. Dat levert spanningen op. Het is nu een kwestie van het schip drijvende houden.”

De prioriteit ligt volgens hem bij de scholing van nieuwe werknemers. „Er stromen veel jonge werknemers binnen. Rechtstreeks uit de collegebanken met weinig ervaring. Als belastingmedewerker moet je constant beslissingen nemen waarbij je de menselijke maat moet toepassen. Dat betekent fraudeurs aanpakken, maar ook een foutje kunnen relativeren. Daarin moeten mensen opgeleid worden. Een combinatie van sociale vaardigheden met fiscale techniek.”

Toeslagenaffaire

Twee weken geleden kwam het nieuws omtrent de ‘toeslagenaffaire’ naar buiten. Waar bekend werd dat honderden en mogelijk duizenden ouders onterecht waren aangezien als fraudeurs. „Dan krijg je dus een blinde vlek. Dan ziet de Belastingdienst iedereen als fraudeurs”, legt Meussen uit. „Ze moeten open staan voor signalen. Wees streng waar je streng moet zijn, maar wees ook aan de andere kant coulant.”

De Belastingdienst zelf zegt dat de cultuur moet veranderen. „Naar aanleiding van de kinderopvangtoeslagen”, zegt woordvoerder Daphne van Kollenburg. „Dit heeft de staatssecretaris ook gemeld aan de Tweede Kamer.” Kollenberg legt uit dat er sinds 2012 veel veranderd is bij de Belastingdienst. „4 december debatteert de staatssecretaris met de Tweede Kamer over toeslagen, dan zal ook de werkcultuur aan de orde komen.”

Het rapport van vakbond FNV gaat naar staatssecretaris Snel. „Daarin staan aanbevelingen en we hopen dat hij deze overneemt”, zegt FNV-bestuurslid Van Vliet.