Sophie Rietmulder Arbeidsmarkt 1 apr 2025, 17:02

Leestijd: 3 minuten

We werken harder, maar zijn minder productief: hoe zit dat?

We werken met z’n allen meer dan vorig jaar, de economie groeit, en toch worden we steeds minder productief. Het klinkt tegenstrijdig, maar volgens het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) is dat precies wat er in 2024 gebeurde: de Nederlandse economie groeide met 1 procent, maar per gewerkt uur leverden we gemiddeld 0,2 procent minder op dan in 2023.

En dat is niet de eerste keer. In 2023 was de daling zelfs 1,3 procent. Wat is hier aan de hand?

Meer uren, minder output

De economie kan op twee manieren groeien: door meer te werken of door in minder tijd méér te maken. Dat laatste heet arbeidsproductiviteit en juist dat loopt al jaren terug. In het afgelopen decennium groeide de productiviteit gemiddeld met slechts 0,2 procent per jaar, tegenover 0,8 procent in de tien jaar daarvoor.

In 2024 kwam de economische groei dus niet doordat we efficiënter zijn geworden, maar simpelweg doordat we meer uren maakten. Of zoals je het thuis misschien herkent: het huishouden draait wel door, maar je voelt je aan het eind van de dag nog steeds uitgeput, terwijl de was wéér niet opgevouwen is. 

Waarom waren we in 2024 minder productief?

Er is niet één oorzaak waarom we minder productief zijn, maar er zijn wel een aantal factoren die volgens deskundigen een rol spelen. Volgens een rapport van TNO doen we meer werk in sectoren waar de productiviteitsgroei van nature lager ligt. Denk aan verpleging of lesgeven: heel belangrijk en ontzettend hard werken, maar moeilijk om daarin veel efficiënter te worden zonder in te leveren op kwaliteit. 

Je zou denken dat de komst van AI ons mogelijkheden geeft om processen productiever te maken. Toch is dat niet het geval. Hoewel we leven in een tijd van AI en automatisering, vertaalt zich dat nog niet in massale productiviteitswinsten. Veel bedrijven investeren wel in technologie, maar het duurt even voordat dat ook echt iets oplevert in de praktijk. 

Ook de krapte op de arbeidsmarkt kan een rol spelen. Door het personeelstekort nemen bedrijven soms genoegen met minder gekwalificeerde krachten, of investeren ze minder in training en innovatie. Daardoor blijft de productiviteit per werknemer achter.

TNO wijst ook op een gebrek aan echt baanbrekende innovaties. Veel productiviteitsgroei in het verleden kwam door grote doorbraken zoals internet of automatisering van fabrieken. Die sprongen zijn nu moeilijker te realiseren. We zitten in een fase van kleine stapjes, in plaats van grote sprongen vooruit.

De overheid trekt de kar

Wie zorgde er eigenlijk voor dat de economie toch nog groeide? Voor een groot deel was dat de overheid. De overheidsconsumptie nam in volgens het CBS 2024 met 3,6 procent toe. Dit kwam vooral door hogere zorgkosten, stijgende salarissen en meer uitgaven van gemeenten en het Rijk. Ook huishoudens gaven iets meer uit: 1,2 procent meer dan in 2023. Dat komt deels doordat het besteedbaar inkomen steeg, mede dankzij flink hogere cao-lonen en een iets lagere inflatie.

De Nederlandse export groeide weer, maar dat kwam vooral door diensten zoals IT en transport. De uitvoer van in Nederland gemaakte producten daalde juist. Dat zie je terug in de industrie, waar de toegevoegde waarde met 0,8 procent kromp. Al twee jaar op rij levert deze sector dus minder op, na eerdere jaren van groei.

Nederland gemiddeld productief

Vergeleken met de rest van Europa doet Nederland het gemiddeld. Met 1 procent groei zitten we precies op het EU-gemiddelde. Spanje presteerde opvallend goed, daar ging de arbeidsproductiviteit 3,2 procent omhoog, terwijl Duitsland opnieuw kromp. De Belgische economie groeide net zo hard als de onze. Buiten Europa was China koploper met 5 procent groei, gevolgd door de VS met 2,8 procent.

We blijven harder werken

Misschien merk je er weinig van in je dagelijks leven. Maar achter de cijfers zit wel een interessante trend: we blijven harder werken, maar de winst per uur daalt. Dat roept vragen op over hoe we werken, hoe efficiënt we zijn en of er op lange termijn genoeg ruimte is voor economische vooruitgang.

Een productieve economie betekent namelijk niet alleen meer geld, maar ook meer tijd en een hogere kwaliteit van leven. En daar lijken we nu wat op in te leveren.

Moet het jeugdloon op de schop? Helft Nederlanders vindt dat jeugd ‘uitgebuit’ wordt

Nederlanders onderhandelen nauwelijks op secundaire arbeidsvoorwaarden

Reacties