Tim van der Steen Arbeidsmarkt 4 mrt 2019, 09:45

Leestijd: 3 minuten

Terechte angst voor Robocalypse?

Ben je bang dat R2D2 volgende week komt binnenrollen om je baan te stelen? Wees gerust, zo’n vaart loopt het niet. Dat de banenmarkt de komende jaren ingrijpend gaat veranderen door toenemende automatisering, staat echter buiten kijf. Daar is ook de markt zelf van overtuigd. „We hebben de angst voor technologie de Robocalypse gedoopt.” En helemaal onterecht is die vrees niet.

Jaarlijks houdt adviesbureau Mercer een onderzoek over de arbeidsmarkt. Uit deze Global Talent Trends Survey bleek dit jaar dat 73 procent van de ondervraagden denkt dat er in de komende drie jaar ingrijpende veranderingen op stapel staan door automatisering. Opvallend, want dat was het jaar daarvoor nog maar een kwart.

Middensegment loopt gevaar

Is die angst terecht? Dat valt te bezien. Als je wil dat alles blijft zoals het nu is, dan trek je hoogstwaarschijnlijk aan het kortste eind. In vrijwel alle markten neemt de automatisering toe. Denk bijvoorbeeld aan opererende robots of machines die hele straten in elkaar vlechten. De grootste stappen worden gezet in het middensegment.

Als jouw werk routinematig, repetitief en in één regel te vangen is, dan is de kans groot dat dit werk door de techniek kan worden overgenomen. Mark Levels is hoogleraar bij het Research center voor Onderwijs en Arbeidsmarkt aan de universiteit van Maastricht. „Ik sprak recent een tech-gigant die bezig is om HR-vragen te beantwoorden met artificiële intelligentie (AI). 80 procent van de vragen kunnen inmiddels door het systeem worden beantwoord. Naar verwachting is dit over twee jaar vrijwel honderd procent.”

De Robocalypse

Gefinancierd door de Europese Commissie is Levels een onderzoek gestart om uit te zoeken welke banen er precies gaan verdwijnen en op welke plek je juist veilig zit. „In algemene zin: zorg dat je goed wordt in het samenwerken met machines, bekwaam je in taken die een apparaat niet kan, of zorg dat je de machines gaat bouwen, dan zit je sowieso goed.”

De vrees dat we onze banen verliezen aan de machines is absoluut niet nieuw, dat begon al tijdens de industrialisatie. „Robocalypse hebben we die angst voor technologie gedoopt”, zegt Anna Salomons, hoogleraar aan de universiteit Utrecht. Ook zij doet al jaren onderzoek naar de effecten van automatisering en robotisering van de arbeidsmarkt.

Wetenschappelijk ongegrond

Vanuit de wetenschap is er volgens Salomons juist veel bewijs tegen het idee dat er banen verdwijnen. Sterker nog, er komen banen bij. Het gemiddelde inkomen stijgt, dat leidt tot meer uitgaven waardoor hogere productie nodig is. Reken maar door. De hogere inkomens leveren ook beroepen op waar vroeger geen vraag naar was. Denk bijvoorbeeld aan nagelstylisten en hondentrimmers.

De angst is dus wetenschappelijk niet gegrond, maar op emotioneel vlak wel goed te begrijpen natuurlijk: als jij je baan door automatisering verliest, is dat enorm vervelend. Dat er op andere plekken meer werk is ontstaan, daar heb je dan nog even niets aan en precies dát is wat de publieke opinie drijft. „Gelukkig is die opinie wel aan het veranderen”, vult Salomons aan. „De berichtgeving wordt ook genuanceerder.”

Ongelijkheid neemt toe

De ongelijkheid op de arbeidsmarkt neemt wel een vlucht. „Dat noemen we de barbell-theorie”, zegt Salomons. Hierbij verdwijnen de banen uit het middensegment en zoeken die mensen hun heil hogerop en aan de onderkant van de arbeidsmarkt. Vooral onderaan kan hierdoor verdrukking ontstaan.

Er zijn ook dingen waarvan wordt verwacht dat machines en AI deze nooit zullen kunnen. Mark Levels: „Hoe intelligent ook, AI kan niet met echt nieuwe ideeën komen. Creatieve beroepen zullen dan ook blijven bestaan. Machines kunnen verder nooit begrijpen hoe het is om een mens te zijn. Een aandoening diagnosticeren zal een computer straks vast kunnen. Begrijpen wat het betekent als je aangeeft dat je een knobbel in je borst voelt, is een heel ander verhaal.”