Jana Witteman Geld maakt (niet) gelukkig 6 apr 2024, 08:02

Leestijd: 6 minuten

Geld maakt (niet) gelukkig: ‘Ik werd gediagnosticeerd met autisme’

Waar de één vindt dat geld moet rollen, blijft de ander herhalen dat je geld maar één keer kunt uitgeven. En als we eerlijk zijn; wat blijft er dan over van het gezegde ‘geld maakt niet gelukkig’? Vandaag: de 36-jarige Naomi, die anderhalf jaar geleden de diagnose autisme kreeg.

Naam: Naomi
Beroep: arbeidsongeschikt
Woonsituatie: sociale huurwoning
Netto maandsalaris: 1600 euro (Wajong, WIA, huurtoeslag, zorgtoeslag, tegemoetkoming vrijwilligerswerk)

Geld maakt (niet) gelukkig

Naomi heeft een diploma Sociaal Pedagogisch Werk. Daar heeft ze hard voor moeten werken, in sommige periodes wellicht te hard. Ze liep vast, was periodes psychisch in de war en wist jarenlang niet waarom ze het lastig vond mee te doen op de arbeidsmarkt. Het leidde tot allerlei klachten. In 2018 staat ze voor de keus een UWV-traject te starten. Hoe graag ze ook wilde werken, het lukte niet. Pas sinds anderhalf jaar begrijpt ze beter wie ze is: op haar 34ste wordt ze gediagnosticeerd met autisme.

Je bent arbeidsongeschikt verklaard. Hoe komt dat?

„Heel lang wist ik dat zelf ook niet, maar werk was voor mij altijd te veel. Toen ik bij de naschoolse opvang werkte, had ik last van burn-outklachten. Ik moest dan in de middag starten, maar ik sliep tot half één. Voor mij was het overleven. Ik had daardoor vaak het gevoel dat ik niet genoeg mijn best deed.”

„Periodes was ik psychisch in de war en had ik allerlei klachten. Ik heb heel veel verschillende soorten werk geprobeerd, trajecten gevolgd. In 2018 stond ik voor de keuze: nog een traject, of een UWV-traject. Je wordt natuurlijk niet zomaar arbeidsongeschikt verklaard, maar het ging niet meer. Na een jarenlang traject denk ik dat dit de blijvende situatie is.”

Hoe was het om een diagnose te krijgen?

„Heel dubbel. Eindelijk was er een verklaring, het kreeg een naam. Tegelijkertijd is het ook een rouwproces; het wordt niet meer anders. Dit is wat het is, dat is pittig als je 34 jaar oud bent. Heel lang begreep ik niet waarom het mij niet lukte om te werken, dat was heel lastig. Uitleggen waarom ik niet werkte vond ik bijvoorbeeld heel lastig. Als mensen mij vroegen waarom ik niet werkte, wilde ik wel graag open zijn, maar het was lastig uitleggen. Zelf wist ik dat het niet ging en dat ik écht probeerde, maar de buitenwereld snapte het niet. Nu kan ik het makkelijker uitleggen en is het makkelijker te accepteren.

Autisme wordt bij vrouwen minder goed herkend. Vrouwen leren van jongs af aan zich sociaal te gedragen. Je leert dat je een zorgtaak hebt en de voorbeelden die ik had, waren vrouwen die zich opstellen als gastvrouw. Als vrouw is het gedrag soms meer geïnternaliseerd, bij mij werd het niet herkend.”

Had het geholpen om eerder een diagnose te krijgen?

„Ik heb mezelf altijd gedwongen toch door te zetten, ook al voelde ik dat dingen misschien niet bij mij pasten. Ik ben bijvoorbeeld gaan backpacken in Australië. Als ik dit had geweten, hadden anderen mij dat misschien ook afgeraden. Met veel moeite lukte zoiets mij dan toch. Inmiddels heb ik ook berusting gevonden in het feit dat bepaalde dingen gewoon niet bij mij passen.”

Hoe red je het financieel?

„Ik ben best inventief. Ik zoek naar aanbiedingen, kijk waar ik kan besparen. Ik ruil bijvoorbeeld kleding; via een lijst met adressen gaat er dan een tas met kleding rond, van adres naar adres. Daaruit kun je dingen kiezen. Zo bespaar ik op kleren.

Aan het begin was het wel heel erg wennen om met een kleiner budget rond te komen. Ik moest financieel gezien een stap terug doen. Ik heb goede en mooie kleren altijd leuk gevonden en aan het begin ging ik naar de Primark, terwijl ik liever kleding wilde die duurzaam is en wat langer meegaat. Dat is nu inmiddels gelukt.”

„Intussen houd ik zelfs iedere maand wat over. Ik spaar 200 euro per maand, eigenlijk leef ik zuinig en heb ik weinig grote uitgaven. En er zijn in mijn woonplaats allerlei fijne initiatieven: met een pas kan ik voor 1 euro naar het theater of naar de film. Daardoor kan ik bijvoorbeeld gewoon met vrienden naar de bioscoop. Dat is heel fijn.”

Hoe kijk je nu naar geld?

„Ik dacht altijd: ik moet studeren, geld verdienen, een eigen huis kopen. Ik dacht dat dat mij stabiliteit en zekerheid zou geven, dat ik dan genoeg zou hebben. Maar ‘genoeg’ is inmiddels veel minder geworden. Wat ik nu aan geld heb is geen vetpot, maar het geeft me de vrijheid om te kunnen doen wat ik wil. Het is een vrijbrief om mijn leven te mogen leven. Ik ben blij met een dak boven mijn hoofd, dat het allemaal te betalen is. Mijn relatie met geld is enorm veranderd. Ik hoef niet meer.

Ik heb heel veel respect gekregen voor het Nederlandse systeem. Ik wist niet wat er allemaal mogelijk was, maar ik vind het super goed geregeld. Daar ben ik dankbaar voor. Veel mensen klagen over instanties, of het UWV, maar ik heb daar niet zo’n lastige verhouding mee. Ik heb van hen steun gekregen, dus als zij iets van mij verwachten, doe ik graag terug wat zij willen.”

Op welke manier heeft het je sociale leven veranderd?

„Mijn sociale leven heb ik voor een groot deel opnieuw moeten opbouwen. Ik ben mensen kwijtgeraakt, maar daar zijn ook nieuwe mensen voor in de plaats gekomen. Dat was lastig en heeft ook wel voor schaamte gezorgd. Een tijdje heb ik me ook heel eenzaam gevoeld. Wat is mijn plek in deze wereld en wat voeg ik toe?

Nu voel ik me lekker en ben ik op de juiste plek. Ik doe wat ik kan en ik ben maatschappelijk betrokken. Daardoor zit ik in rustiger vaarwater. Ik doe drie ochtenden vrijwilligerswerk bij de peuterspeelzaal. Ik sport drie tot vier keer per week, zo ben ik bezig.”

Stelling: met 1000 euro per maand extra zou ik op de lange termijn gelukkiger zijn

„Nee, dat denk ik niet. Met geld dat ik nu heb, ben ik heel tevreden. Wat ga ik met 1000 euro extra doen? Misschien een keer uiteten, maar dat maakt niet echt gelukkig. Ik ben gelukkig met het idee dat ik het nu red. Leven zonder overvloed heeft wel wat, ik haal daar meer plezier uit.”

Geld maakt niet gelukkig, of toch wel?

„Nee, geld maakt niet gelukkig. Geld is een hulpmiddel, geluk zit in jezelf. Voor mij is er juist met minder geld rust en stabiliteit in mijn leven gekomen.”

De Spaarrekening van Joël (19): ‘Momenteel staat er 9 euro op’

Geld maakt (niet) gelukkig: ‘Door mijn speedverslaving zit ik in de ziektewet’

Reacties