Jana Witteman Geld & Carrière 27 mrt 2023, 06:58

Leestijd: 5 minuten

Waarom de gemiddelde studieschuld van 15.900 euro een vertekend beeld schetst

In Nederland zijn er zo’n 1,6 miljoen (oud)-studenten met een studieschuld. Bij elkaar hebben zij – hou je vast – een totale schuld van zo’n 25,6 miljard euro. Gemiddeld komen we uit op een schuld van 15.900 euro. Maar dat bedrag levert een compleet vertekend beeld op, bepleit oud-student Emma Mouthaan.

Mouthaan – ook wel bekend als Skere Student – maakt zich hard voor de studerende mens die over het algemeen niet veel te besteden heeft. In 2021 schrijft het Nibud dat ruim de helft van de studenten met een studieschuld zich behoorlijk zorgen maakt over die donkere wolk die steeds duidelijker opdoemt.

Studieschuld in Nederland

Aan de start van 2022 was de gemiddelde studieschuld in Nederland dus 15.900 euro. Een jaar eerder was dat nog 700 euro minder. Gemiddeld genomen is de studieschuld sinds de invoering van het leenstelsel met 3500 euro gestegen, stelt het CBS. Maar toch is er iets opmerkelijks aan deze cijfers, realiseerde Mouthaan zich.

Haar eigen studieschuld is ruim 70.000 euro. Ook in haar omgeving ziet Mouthaan dat velen een veel hogere studieschuld hebben dan de studieschuld van een kleine 16.000 euro waar in media (ook door Metro zelf) en door de overheid over wordt gesproken. „Dat zorgt bij studenten voor onzekerheid en schaamte over de reële hoogte van hun studieschuld. Daarnaast zijn niet-studenten vaak in shock als ze horen over mijn studieschuld: mensen vinden die 70.000 euro een bizar hoog bedrag.”

Schuldopbouw

In 2015 werd de basisbeurs afgeschaft. Studenten hebben sindsdien de mogelijkheid om te lenen via een sociaal leenstelsel. Waar commerciële kredietverstrekkers verplicht zijn te waarschuwen met teksten als ‘Geld lenen, kost geld’, heeft de overheid deze verplichting niet. „Studenten zijn totaal niet voorgelicht. Met drie drukken op de knop kun je een hoge lening afsluiten. Een telefoonabonnement afsluiten is tegenwoordig lastiger”, stelt Mouthaan. Daar begon ook voor haar zelf de opbouw van haar schuld. Op haar achttiende startte ze met een bachelor University College in Utrecht. Binnen drie jaar heeft ze haar diploma op zak, inclusief een maximale lening. In de periode daarna begint ze aan een pre-master in Wageningen. De master waar ze daarna aan begint, duurt nog eens twee jaar.

De Spaarrekening van Lindsay: ‘Ik leef zuinig, ook door mijn studieschuld van 28.000 euro’

„Tijdens mijn masterthesis kreeg ik RSI-klachten. Ik kon niet verder met de studie, maar moest wel allerlei dingen regelen via DUO. Toen zag ik voor het eerst dat mijn studieschuld al was opgelopen tot 60.000 euro.” Vanwege de klachten belandt Mouthaan thuis, maar door het ziektebeeld heeft ze weinig andere opties dan verder lenen. Door de zorgen om haar schuld stort ze zich in de financiële wereld. Ze doet nieuwe kennis op en dat leidt tot de geboorte van haar bedrijf: Skere Student. Inmiddels is er van studeren geen sprake meer. Mouthaan kan leven van haar onderneming. Ze geeft onder andere voorlichting aan scholieren over haar ervaring én staat op de barricades voor studenten die – net als zij – een flinke schuld hebben.

Een vertekend beeld

„Om er na de invoering van het leenstelsel voor te zorgen dat jongeren niet zouden afhaken om te gaan studeren, heeft de overheid studenten aangemoedigd om te lenen”, stelt Mouthaan. En die lening is voor veel studenten een stuk hoger uitgevallen dan de gemiddelde studieschuld van 15.900 euro. Dat zit namelijk zo: die gemiddelde studieschuld is gebaseerd op alle Nederlanders met een openstaande studielening bij DUO. Dat zijn dus óók alle oud-studenten die al jarenlang aan het aflossen zijn, maar óók studenten die net aan hun studie zijn begonnen en in de opbouwfase van hun schuld zitten.”

Dat zorgt volgens Mouthaan niet alleen voor een vertekend beeld, maar ook voor onzekerheid onder studenten van de ‘pechgeneratie’. Velen van hen zitten namelijk met een veel grotere schuld. Om een schatting te maken van de reële studieschuld van studenten die tijdens het sociaal leenstelsel hebben geleend, maakt Mouthaan een nieuwe berekening.

De reële studieschuld

In 2019 leenden zeven op de tien voltijdstudenten geld via DUO, stelt het CBS. Gemiddeld leenden zij 700 euro per maand. Hoe lang Nederlandse studenten studeren, hangt af van de soort studie. Hbo-opleidingen duren over het algemeen vier jaar en universitaire bachelors drie jaar. Volg je daarna nog een master? Dan kun je daar één à twee jaar bij optellen. Als we uitgaan van een student die op nominaal tempo studeert en een bachelor, plus een éénjarige master volgt, studeer je 48 maanden. Wordt er gedurende die maanden 700 euro geleend, dan kom je met een gemakkelijke rekensom uit op een studieschuld van 33.600 euro.

De nalatenschap van het leenstelsel

Volgens de meest recente cijfers van het CBS studeren wo-studenten in Nederland 74 maanden. Die cijfers stammen uit 2013, na die tijd is het onderzoek gestopt. Na vragen aan het CBS blijkt dat deze tabel door veranderingen in het productieproces niet langer wordt vernieuwd. Als we uitgaan van een studieduur van 74 maanden (zoals in 2013), met een lening van 700 euro per maand, kom je uit op een lening van 51.800 euro. Rekenen we met de cijfers van het CBS – zoals Mouthaan eerder deed – waarbij zeven op de tien studenten een gemiddeld bedrag van 700 euro per maand lenen, kom je uit op een gemiddelde studieschuld van 36.260 euro, voor studenten die in 2019 studeerden. Hier trekt de groep van 30 procent die níét leent, de gemiddelde schuld flink omlaag.

Waarom het belangrijk is om hier meer helderheid over te scheppen, is voor Mouthaan duidelijk. „Dat overal een te laag bedrag van de studieschuld wordt gepresenteerd, heeft een negatief effect op studenten van de leenstelselgeneratie. Het zorgt voor schaamte en onzekerheid bij (oud)-studenten met een veel hogere studieschuld en het leidt tot intergenerationele onbegrip”, stelt Mouthaan. Een deel van de oplossing? „De leenstelselgeneratie moet financieel gecompenseerd worden. Niet voor de gehele studieschuld, maar in ieder geval met het bedrag ter hoogte van de basisbeurs.”

Geld maakt (niet) gelukkig: ‘Die 20.000 euro schuld gaf een paniekgevoel’