Claartje Vogel Geld & Carrière 17 jun 2019, 07:30

Leestijd: 5 minuten

Overgekwalificeerd? Zo los je dat op!

Elke maandag helpt Metro je carrière op weg met verhalen over de arbeidsmarkt. Vandaag: Overgekwalificeerd zijn, slappe smoes of een terecht punt van zorg?

Afgewezen worden omdat je te weinig ervaring hebt is vervelend, maar omgekeerd kan het ook: je wordt niet aangenomen, omdat je ’overgekwalificeerd’ bent. Een vage kritiek, vinden sollicitanten. Een veelgelezen stelling op social media: „Overgekwalificeerd is een mooi woord voor ’te duur’.”

Is dat zo? Overgekwalificeerd betekent dat je te veel ervaring hebt of hoger opgeleid dan nodig voor een baan. „Dat hoeft geen probleem te zijn”, vertelt Florentine de Beer, regional manager bij recruitmentbureau Hays. Een aantal jaar geleden zag ze juist dat veel pas afgestudeerden ’onder hun niveau’ begonnen. „Voor startersfuncties vroegen bedrijven al twee jaar ervaring. Daarom begonnen starters vaak een stap lager, om later door te groeien.”

Dat bleek toen ook uit onderzoek van Elsevier: in 2012 had 30 procent van de afgestudeerde academici een baan waarvoor het behaalde diploma niet nodig was geweest.

Begin met opstapfunctie

Een stapje lager beginnen heeft zo z’n voordelen. Recruiter Annelies Graafland van Randstad adviseert sommige starters zelfs om te beginnen met een ’opstapfunctie’. „Dat je bedrijfskunde gestudeerd hebt, wil niet zeggen dat je weet hoe het er in de praktijk aan toe gaat. In je comfortzone leer je makkelijker. Beginnen op een lager niveau brengt je op termijn verder.”

En ook voor werkgevers heeft het voordelen als een werknemer wat meer kennis en ervaring meebrengt. Uit een studie uit 2015 (University of Notre Dame) blijkt dat overgekwalificeerde medewerkers beter presteren dan hun collega’s die exact aan de functieomschrijving voldoen. Onderzoeker Jasmine Hu: „Niet alleen de prestaties zijn beter. Overgekwalificeerde medewerkers zijn ook nog eens enthousiaster, loyaler en meer bereid ideeën te delen.”

Te duur?

Toch zijn werkgevers huiverig over werknemers met een ’te goed’ cv. Het vooroordeel ’overgekwalificeerd betekent te duur’ is deels waar: werkgevers zijn bang dat ze je te weinig te bieden hebben. Zowel salaris als uitdaging. Ze vrezen dat je je gaat vervelen en snel weer op zoek gaat naar iets nieuws. Loopbaancoaches waarschuwen zelfs voor ’bore-outs’. De symptomen zijn hetzelfde als die van een burn-out, maar in dit geval word je niet ziek van stress, maar van verveling. Als je te weinig te doen hebt, onder je niveau werkt of je werk zinloos vindt, veroorzaakt dat stress, uitputting en een deuk in je zelfvertrouwen.

„Soms wijzen werkgevers mensen terecht af omdat ze overgekwalificeerd zijn”, zegt De Beer. „Als iemand heel ambitieus is en een bedrijf zoekt iemand die lange tijd deze lagere functie kan vervullen, dan is het waarschijnlijk geen goede match.”

Maar dat is lang niet altijd zo, zegt ze. „Ik kom ook sollicitanten tegen die bewust kiezen voor een stapje lager, vanwege persoonlijke redenen. Ze willen bijvoorbeeld een betere werk-privébalans of zijn naast hun baan veel met een sport of hobby bezig.”

Denk ook aan goede vakmensen die promotie maken tot leidinggevende, maar erachter komen dat managen niets voor hen is. Of ervaren werknemers die geen ambitie hebben om verder te stijgen op de hiërarchische ladder, maar wel zin hebben in een nieuwe werkomgeving.

Solliciteer jij bewust op functies onder je niveau? Vertel in je motivatiebrief dan kort waarom, tipt De Beer. „Spreek uit waar je naar op zoek bent. En bel! Pak de telefoon en licht toe waarom jij deze baan wilt. Bovendien val je door te bellen extra op.”

Neem als je wordt afgewezen nooit genoegen met alleen de verklaring ’overgekwalificeerd’, adviseert De Beer. „Ik ga altijd in gesprek met opdrachtgevers. Ik bel ze op en probeer erachter te komen waarom ze vinden dat een kandidaat niet past. Soms hebben sollicitant en werkgever elkaar niet goed begrepen en dat is zonde.”

Hoe vaak komt het voor?

In 2017 was 15,5 procent van de in Nederland geboren hogeropgeleiden overgekwalificeerd voor zijn baan, blijkt uit cijfers van OESO. Bij hogeropgeleiden met een migratieachtergrond geldt dit voor 22,2 procent. Dat komt vaak omdat ze nog niet zo goed Nederlands spreken, of omdat hun diploma niet erkend is. Deze cijfers zijn in vergelijking met andere landen laag. In Amerika werkt bijvoorbeeld meer dan een derde van alle hogeropgeleiden onder zijn niveau.

De Beer werkt veel met starters en merkt dat zij minder vaak onder hun niveau starten, dan een aantal jaar geleden. „Op dit moment is er veel vraag naar jonge professionals die net van de opleiding komen. Het verschilt per vakgebied. Zo zijn er wel minder banen voor communicatiestudenten, dan voor professionals in IT of techniek.”

50-plussers

Vooral 50-plussers horen vaker dat ze overgekwalificeerd zijn, dan dat ze te weinig ervaring hebben. Hoewel de werkloosheid onder deze groep de afgelopen jaren flink is gedaald, blijft het lastig voor oudere sollicitanten om een baan te vinden. Volgens het Werkgeversservicepunt Groot-Amsterdam hebben oudere werknemers een relatief lage kans om werkloos te raken. Maar áls ze eenmaal werkloos zijn, hebben ze ook een lage kans om een nieuwe baan te vinden. Daarom zijn er allerlei initiatieven om ouderen aan het werk te helpen. Zo brengen het werkgeversservicepunt en de gemeente Amsterdam 50-plussers en mogelijke werkgevers met elkaar in contact. Een ander voorbeeld is Weener XL uit Den Bosch, dat samen met IT-bedrijf SAP oudere werknemers aan een baan helpt.

Sollicitatietips:

• Vertel over je carrièredoelen in je motivatiebrief
• Bel en vertel waarom je zo enthousiast bent over de baan
• Bang dat een werkgever je te oud vindt? Het is niet verplicht om je geboorte-datum te vermelden op je cv
• Plaats je studie niet bovenaan op je cv als je te hoog bent opgeleid, maar juist onderaan
• Noem je extra opleidingen alleen als ze relevant zijn voor de baan
• Hetzelfde geldt voor werkervaring: vermeld alleen die taken die relevant zijn voor de functie
• Stel geen uitzonderlijke looneisen. Vraag een salaris dat past bij de functie