Amarins de Boer Geld & Carrière 8 nov 2017, 09:37

Leestijd: 4 minuten

De Paradise Papers zijn openbaar, een goede zaak?

Koningin Elizabeth, Bono, Madonna, Apple en Nike. Zomaar wat namen die naar voren komen in de Paradise Papers, een lek die een nieuw licht schijnt op de geheimen van de belastingparadijzen. In totaal gaat het om 13,4 miljoen documenten die in handen zijn van journalisten uit 67 landen, onder wie journalisten van Trouw en het Financieele Dagblad. Maar wat zijn de Paradise Papers eigenlijk en wat kunnen we ermee?

Boekhoudtrucs

Na de ‘Panama Papers’ van vorig jaar zijn er nu de ‘Paradise Papers’, waarin allerlei verborgen details van financiële relaties worden onthuld. De documenten kwamen in handen van de Duitse krant Süddeutsche Zeitung en zijn onder meer afkomstig uit de interne administratie van het juridisch advieskantoor Appleby. De bestanden werpen een licht op tot nu toe minder bekende belastingparadijzen, waaronder de Kaaimaneilanden en Bermuda.

Ook worden er namen genoemd van grote bedrijven en bekende personen die belasting zouden ontwijken. Een paar namen:

• Koningin Elisabeth: De Britse koningin Elisabeth II heeft miljoenen geïnvesteerd in bedrijven voor medische leningen en consumentenleningen. Ook heeft zij een vermogen dat via een omweg wordt geïnvesteerd in een winkelketen die in Groot-Brittannië bekend staat als een keten die enorm hoge rentes verstrekt, waardoor mensen in de problemen komen.

• Wilbur Ross: De Amerikaanse minister van Economische Zaken Wilbur Ross blijkt via een scheepstransporteur zaken te doen met een Russisch bedrijf waarvan de schoonzoon van president Poetin mede-eigenaar is. Die onthullingen zijn van groot politiek belang, omdat de Amerikaanse minister hoofdverantwoordelijk is voor uitvoering van de sancties tegen Rusland. 

• Bono: De U2-zanger Bono had aandelen in een bedrijf op Malta dat investeerde in een Litouws winkelcentrum. Malta is een EU-lidstaat, maar wel een lidstaat met laag vennootschapstarief.

• Madonna: De Amerikaanse zangeres en actrice had aandelen in een bedrijf voor medische benodigdheden.

• Andere grote bedrijven: Bedrijven als Apple, Nike en Uber worden ook genoemd, omdat zij belasting ontwijken via bepaalde boekhoudtrucs. Zo hebben zij constructies via offshore-bedrijven, dat zijn vennootschappen die gevestigd zijn op plekken waar vermogen nauwelijks wordt belast.

Er komen ook een heel aantal Nederlanders naar voren, onder wie een aantal mensen uit de Quote-500. Dat komt doordat er bij de documenten ook veel informatie uit de bedrijfsregisters van de Kamer van Koophandel van Aruba en Malta zit. Aruba maakt onderdeel van het Koninkrijk der Nederlanden en Malta is een EU-lidstaat. Trouw en het FD hebben er in het onderzoek naar de Paradise Papers voor gekozen om geen Nederlandse namen te publiceren.

Mag je belasting ontwijken?

„Het gaat hier om multinationale ondernemingen of rijke particulieren die belasting proberen te ontwijken en meerdere landen daarbij betrekken", zegt Gerard Meussen, hoogleraar fiscaal recht aan de Radboud Universiteit Nijmegen. „En zolang inkomsten of vermogen niet worden verzwegen met valse facturen, is daar niets strafbaars aan."

Of de personen en bedrijven die genoemd worden fiscale fraude plegen, kan uit de Paradise Papers niet worden geconcludeerd. „Daarover zullen Belastingdiensten zich nu moeten buigen", zegt Meussen. „Als blijkt dat de wet niet wordt overtreden en er dus geen belasting wordt ontdoken, kun je hooguit de vraag stellen of het ethisch verantwoord is wat hier gebeurt."

‘Tanken over de grens’

Maar volgens Meussen moeten mensen niet heiliger doen dan de paus. „De kritiek dat het niet ethisch is wat hier wordt gedaan, is makkelijk. Er zijn namelijk ontzettend veel mensen die over de grens hun auto tanken", zegt hij. „Daarover kun je toch ook zeggen dat het niet ethisch is? Je ontwijkt ermee de Nederlandse belasting en benadeelt de Nederlandse schatkist. Maar dat vinden veel mensen niet erg."

Zulke lekken zijn volgens Meussen ook niet nieuw, „want 25 jaar geleden kwamen zulke dossiers ook al aan het licht." Alleen zijn ze nu, dankzij de digitale wereld, ook voor iedereen toegankelijk. Dat zoiets vervolgens zorgt voor veel publiciteit, kent volgens Meussen ook een keerzijde. „Net als met de #metoo-discussie kun je ook hier zeggen dat mensen openbaar aan de schandpaal worden genageld. De Paradise Papers zijn nu voor iedereen openbaar en bedrijven en personen hebben niet de mogelijkheid zich te verdedigen. Zolang de wetten niet worden overtreden en je alleen belasting ontwijkt door op een slimme manier te investeren, blijft het een persoonlijk keuze hoe je dat doet. Maar die keuze komt wel onder druk te staan, als alles openbaar wordt."

„Misschien moet je je wel afvragen of je die openbaarheid überhaupt moet willen. We vinden ons recht op privacy toch zo belangrijk? Dat blijkt wel uit de hele sleepwet-discussie, die oproept dat onze privacy heilig is. Zodra het gaat om fiscale zaken, lijkt het wel of er geen privacy meer mag zijn. Belastingontwijking is misschien niet netjes, maar strafbaar is het niet."