Erik Jonk Televisie 8 feb 2021, 16:58

Leestijd: 4 minuten

Blik op de Buis: Elfstedentocht zonder publiek is geen Elfstedentocht

Om maar met de deur in huis te vallen: die Elfstedentocht? Doe maar niet. Een Elfstedentocht zonder publiek en 16.000 toerrijders is namelijk geen Elfstedentocht. Dat is een wedstrijd op natuurijs als elke andere.

Blik op de Buis is de Metro-rubriek van verslaggever Erik Jonk, over tv in het algemeen en nieuwe en opvallende programma’s van televisiezenders en streamingdiensten.

Natuurlijk gun ik de wedstrijdrijders hun marathons op natuurijs. De topschaatsers leverden vandaag zelfs een brief af bij hun bond de KNSB. De strekking: doe er alles aan om ons wedstrijden te geven als de ijsvloeren in ons land dat straks toelaten. Ik ga er thuis voor de buis heus wel voor zitten. Maar een Elfstedentocht in coronajaar 2021? Nee.

Metro en de Elfstedentocht

Is die verslaggever van Metro dan zo’n zuurpruim dat hij Nederland geen Elfstedentocht gunt? Integendeel. Ik gun iedereen heel erg een Elfstedentocht, inclusief mijzelf. Maar krijgen we volgende week de Tocht der Tochten voorgeschoteld, dan is er helemaal geen sprake van een Elfstedentocht. Dan krijgen we iets wat er in de verste verte niet op lijkt.

De halve uitzending van talkshow Op1 ging zondagavond over ‘de kans’. Ex-schaatsers Mark Tuitert en Erben Wennemars kunnen amper wachten tot die toppers over de Friese sloten denderen. Zelfs minister van Financiën (en schaatsfan) Wopke Hoekstra kwam zijn zegje per videoverbinding doen.

Elfstedenkoorts te begrijpen

Dat niet alleen het coronavirus in ons land heerst, maar ook zeer hoge Elfstedenkoorts, is te begrijpen. De hashtag #Elfstedentocht duikt op Twitter al dagenlang op. De kinderen van mijn zus bijvoorbeeld, twee tieners, willen dolgraag weten wat dat nou toch is. Een paar jaar jonger zeurden zij al: „Wij willen ook eeeeeeiiiiiiindelijk eens een Elfstedentooooooooocht.” Iedereen in Nederland onder de 25 jaar heeft nog nooit een Elfstedentocht meegemaakt. Gek idee eigenlijk. Maar al diezelfde mensen weten wel dat het iets heel bijzonders moet zijn. Dat 1 miljoen mensen naar Friesland zullen trekken. Of meer. Dat Nederlandse werknemers massaal vrij proberen te krijgen, als de tocht op een doordeweekse dag zou worden verreden. En dat na Evert van Benthem (1985 en 1986) en Henk Angenent (1997) een nieuwe Elfstedenheld – en voor het eerst ook een heldin – zal opstaan.

Eerste tocht sinds 1997, hoe dan?

Eén ding is op dit moment duidelijk: de Koninklijke Vereniging De Friesche Elf Steden wil en vooral kan geen echte Elfstedentocht organiseren. In de anderhalvemetersamenleving gaat dat niet. 16.000 toerrijders? Never. Publiek dat samendromt om al schreeuwend al die schaatsers toe te juichen? Dat al helemáál niet.

Nee, doe die Elfstedentocht dit jaar maar niet. Simpelweg omdat het geen Elfstedentocht zal zijn. De ‘echte’ begint al de avond ervoor. Jongeren uit het hele land hebben Leeuwarden plotseling als favoriete uitgaansstad voor één dag. Een flink deel van hen zal zo brak zijn, dat zij de start op tv of aan het Friese bevroren water missen. De echte Elfstedentocht heeft voor de schaatsers legendarische passages in petto. De hoge kades in Franeker, met z’n joelende en feestvierende massa. Het uitpuilende bruggetje van Bartlehiem, als dubbel passeerpunt een van de beroemdste Elfstedenplekken. En natuurlijk dat geweldige keerpunt in Dokkum, waar schaatsers genietend en met de armen zwaaiend worden onthaald. Ze weten dat ze nog een kolere-eind te gaan hebben. Maar ook dat het ‘t allerlaatste stuk richting finish is. Een finish waar om 1 seconde na middernacht een toerrijder als eerste te laat zal finishen. Die zijn verhaal huilend live op tv zal doen. Zoals een man in 1997, die toch wist uit te brengen dat zijn vrouw zwanger was en op het punt stond te bevallen. En dat hij daarom ook zonder Elfstedenkruisje gelukkig was. Twintig jaar later zou diezelfde held van toen in De Wereld Draait Door aan tafel zitten. Met zijn 20-jarige zoon.

Nee, dit soort beelden gaan we bij een Elfstedentocht 2021 niet zien:

Doemscenario Elfstedentocht

Vooruitkijkend op een eventuele zestiende Elfstedentocht, dan komt slechts een doemscenario in me op. De grens van Friesland wordt bewaakt, zodat belangstellenden niet tóch komen kijken. Moet je niet willen. Driehonderd wedstrijdrijders zullen de 199 kilometer schaatsen, that’s it. De meesten zijn in staat de race in zeven, acht uurtjes af te raffelen. De organisatie besluit daarom om 8.30 uur te starten en niet in de nacht. Ze komen toch wel bij licht binnen en de tv-kijker krijgt alles mee. Dat, terwijl de start in de nacht met 1900 meter rennen richting de werkelijke start, juist zo’n spektakel is.

Verkeerde afslag in het donker

Een peloton is er nooit. Op de grote meren nemen altijd weer enkele schaatsers in het donker een verkeerde afslag en verdwijnen in Niemandsland. Zal dat rennen überhaupt nog wel gebeuren? En de stempelposten? Zijn die er nog, of is dat met slechts alleen de wedstrijd ook niet meer nodig? Nu gaan we uren kijken naar een kopgroep en een peloton in plaats van een groepjeschaos. Of nog erger: een massasprint als finish. Franeker zal uitgestorven zijn. Net als Bartlehiem en Dokkum. De winnaar zal nooit zo’n Elfstedentocht-legende worden als Evert van Benthem en Henk Angenent.

En al die jongeren tot 25 jaar zullen na de finish zeggen: „Was dit het nou?”

Zelfs als er een Elfstedentocht zou kunnen plaatsvinden, mag dat niet