Erik Jonk Films & series 11 jun 2023, 07:58

Leestijd: 7 minuten

Ode aan dier in film Wolf (vanavond op tv) volgens boswachter Arjan Postma terecht: ‘Er hoeft geen hek om Friesland’

Een regelrechte ode aan het dier. Dat is de natuurfilm Wolf die vorig najaar in de Nederlandse bioscopen draaide, maar vanavond op tv is te zien. Is die ode terecht? Metro besprak het met natuurdeskundige Arjan Postma, in talkshows op NPO 1 en RTL 4 ook wel bekend als ‘de tv-boswachter’.

In Wolf volg je aan de hand van verteller Matthijs van Nieuwkerk de wolf Scout van geboorte tot vader in een eigen roedel. Vanaf diep in Duitsland legde hij honderden kilometers af om zich uiteindelijk te vestigen op onze Veluwe. Dat is fictief natuurlijk. Je ziet in beeld heel veel wolven, maar eigenlijk nooit dezelfde (chapeau voor maker Cees van Kempen: je hebt dit totaal niet in de gaten). Maar het is wel zoals het in werkelijkheid gaat. Als een wolf het huiselijk nest eenmaal verlaat, begint hij aan een vaak lange tocht naar een eigen territorium waar zich nog geen andere mannetjeswolf gevestigd heeft.

Slechte naam van de wolf

De beelden in Wolf zijn geweldig, met de geboorte van een wolfje als een van de hoogtepunten. Zo’n 150 jaar lang was er in Nederland geen wolf te bekennen, maar nu is hij terug. „We waren het dier anderhalve eeuw liever kwijt dan rijk”, zegt Matthijs van Nieuwkerk, die zijn debuut als voice-over maakt. „Door de eeuwen heen heeft hij een slechte naam gekregen. Het is tijd om dat eens recht te zetten.”

De terugkeer van de wolf leverde heel wat nieuws in de media op. Vervelend nieuws vaak (afgelopen najaar leverde dat een felle discussie op in talkshow Jinek), als een boer weer eens een aan flarden gescheurd schaap in de wei vond. Maar is dat wel zo erg als het lijkt? Wolf laat in ieder geval een heel andere kant zien. In de film gaat het over het belang van de wolf. Zijn grootste nut: door de aanwezigheid van een wolf ontwikkelt een bos zich op een natuurlijkere manier. En dat levert weer heel veel voordelen op voor allerlei andere dieren en planten en bomen.

Arjan Postma: ‘Ode meer dan terecht’

Metro sprak met Arjan Postma, natuurdeskundige, auteur en spreker uit het Noord-Hollandse Driehuizen. Wie weleens talkshows op televisie ziet, zal hem kennen van zijn onvermijdelijke hoed en zijn bevlogen manier van vertellen.

Een ode aan de wolf, terecht of niet?

Arjan Postma: „Méér dan terecht. De wolf is een top-predator, hij staat bovenop de voedselpiramide. Dat betekent dat hij geen enkel dier boven zich heeft die hem pakt. De wolf stuurt het landschap en dat heeft heel veel positieve effecten op het bos.”

Bos door de wolf dynamischer

Klopt het dat zo’n bos zich dan op een natuurlijkere manier ontwikkelt?

„Ja, dat was bij de terugkeer met een wolvenroedel op de Noord-Veluwe meteen duidelijk te zien. Voor die tijd zaten de herten alsof ze door een zaaier verspreid waren door het hele bos heen. Overal zat wel een hert, ze hadden namelijk geen vijanden. Dat betekende dat als er ergens een jong boompje opkwam, er onmiddellijk aan werd geknaagd. Er was altijd wel een hert dat trek had in een lekker jong boompje. Als er verjonging in een bos moest optreden, dan moesten boswachters een gebied helemaal gaan afhekken. En wel op zo’n manier dat herten niet meer bij die jonge bomen konden komen. Het ging heel kunstmatig. Nu zit de wolf daar, waardoor de herten meer samen gaan optrekken in grotere kuddes. Zo’n kudde zit niet meer door het hele gebied heen. In het ene gebied wordt een keertje flink gegraasd, terwijl in het andere gebied allemaal jonge boompjes opkomen. Door de wolf wordt een gebied veel dynamischer. ‘Dingen’ gaan door elkaar leven, dat geldt overal, met Yellowstone in Amerika als heel goed voorbeeld.”

Zou jij jezelf omschrijven als een wolvenkenner of ben je meer een liefhebber?

„Ik ben geen kenner, een deskundige die op de wolf heeft gestudeerd, maar wel zeer geïnteresseerd. Ik ben er altijd veel mee bezig geweest.”

‘Nog nooit een wolf in het wild gezien’

Heb je weleens een wolf in levenden lijve tegenover je gehad?

„In het wild nog nooit en ik ga er niet naar zoeken ook. Ik ben veel op de Noord-Veluwe geweest, heb veel sporen gezien. Maar nee, ik ga niet zoeken naar die wolf, dat vind ik voor het dier te bedreigend. Als ik hem toevallig een keertje tegenkom dan is dat mooi, maar anders doe ik meer kwaad dan goed. Tijdens een reis door Alaska heb ik wolven horen huilen, dus ik ben er wel redelijk in de buurt geweest.”

Hoe komt het dat bijna nooit iemand een wolf in het echt ziet?

„Dat komt omdat de wolf fantastisch waarneemt. Ze hebben veel betere zintuigen dan dat wij hebben. Wolven zijn zo goed thuis in een bos, dat ze ons alláng al door hebben. Als wij denken dat we heel stilletjes door het bos lopen, is dat voor de wolf alsof we als een olifant door dat bos stampen. Bovendien stinken we volgens het dier een uur in de wind naar honderdduizend verschillende geuren, van chemisch tot eten. Ze hebben dus heel snel in de gaten. En dan lopen we ook nog eens altijd over een pad, waardoor ze precies weten waar we vandaan komen.”

IJzeren Gordijn stond volledig dicht

Een feitje uit de film: de val van de Berlijnse Muur in 1989 heeft de weg voor de wolf naar grote delen in Europa vrijgemaakt. Kun jij dat uitleggen?

„Dat kan ik wel uitleggen, ja. In West-Europa was de wolf volledig uitgeroeid. In de enorme open ruimtes in Oost-Europa hebben wolven zich wel kunnen handhaven. We hadden alleen het IJzeren Gordijn en dat stond volledig dicht. Er stonden hekken, er was prikkeldraad, de wolf kon daar maar moeilijk langs. Je had ook vaak wachtposten en die schoten nog weleens een wolf neer als ze niks te doen hadden. Kortom, het IJzeren Gordijn was een echte hindernis. Later kwam er een jachtverbod en werd het steeds prettiger voor de dieren om hier te verblijven.”

Dier van de overheid

Prachtig die ode, maar een boer die z’n schapen door de wolf verliest zal daar niet veel mee hebben. Hoe kijk jij daarnaar?

„Ik snap het best dat het vervelend is als er een keer een schaap gepakt wordt. Maar er is een goede regeling dat je dan een schadevergoeding krijgt. Het gemiddeld aantal schapen dat door een wolf gepakt wordt, ligt in Nederland op zo’n tweehonderd per jaar. Het aantal schapen dat door honden wordt gegrepen, loopt echter in de duizenden. Ook worden veel meer schapen gestolen. Daar horen we eigenlijk niet zoveel over. De wolf wordt een ‘dier van de overheid’ genoemd en die komt naast de honden en dieven óók nog eens iets bij de schapen veroorzaken. Dat wordt als de bekende druppel gezien. We zijn heel erg gewend geraakt aan een Nederland zonder roofdieren. We moeten er dus eventjes opnieuw aan wennen. Dat komt met oplossingen wel goed hoor. Er hoeft echt geen hek om heel Friesland.”

Drenthe lieten ze links liggen

Is er een kans op een grote populatie wolven in ons land, of is Nederland daar te klein voor?

„Een wolf heeft een groot territorium nodig. Het vrouwtje kiest bovendien het vastgoed uit, die heeft hele specifieke eisen blijkbaar. We dachten namelijk altijd dat de dieren wel via Drenthe binnen zouden komen. Drenthe is heel groot en ruim en vlakbij zat er een wolf in Duitsland. Gek genoeg liepen de vrouwtjes telkens aan Drenthe voorbij. Plotseling werd de eerste wolf op de Veluwe gesignaleerd. Midden in het land in een gebied vol met hekken. Heel apart, maar daar zitten ze. Nederland heeft maar een beperkt aantal gebieden waarin de wolf goed kan leven.

We hebben nu een roedel of tien in ons land. Roedel is een heel spannend woord. Het klinkt haast als een heel leger, maar dat is gewoon een gezin. De jonge wolven gaan natuurlijk wel uit huis en die gaan zwerven. We hebben het hier namelijk over EU-burgers. Er is een gezenderde wolf bekend die van Zuid-Rusland naar Zwitserland is gelopen en weer terug. Je kunt dus niet van Nederlandse wolven spreken, wel van Europese. Als ze zouden willen, dan lopen ze naar Griekenland.”

De film Wolf is vanavond om 20.30 uur bij BNNVARA te zien op NPO 1.

Huisdieren als een varken, naaktslak en naaktkatten op tv: ‘Het is m’n kindje, m’n alles’